Bạn đang tìm kiếm thông tin hữu ích về Bá Tử Nhân, đây chính là nơi bạn cần đến. Trong chuyên mục vườn thuốc quanh nhà hôm nay Thuốc Nam Triệu Hòa mời bạn tìm hiểu thêm một loại cây mới đóng góp vào kho kiến thức cây thuốc y học cổ truyền.
Bài viết Bá Tử Nhân được nhóm biên tập viên tìm kiếm lọc từ những nơi uy tín được xác minh bởi các thầy thuốc, lương y, bác sĩ nên bạn đọc có thể yên tâm nguồn gốc cây thuốc này.
Ngoài ra một nguồn uy tín bạn có thể tham khảo về là từ bách khoa toàn tư, hãy tìm thêm về cây thuốc này tại đây
Bá Tử Nhân chính là phần hạt của cây trắc bách diệp, được sử dụng phổ biến trong nhiều bài thuốc chữa bệnh. Trong đó, thường gặp nhất là ở các bài thuốc chữa mất ngủ, xuất huyết, lòi dom, ho, đau nhức răng… Bài viết dưới đây chúng tôi sẽ chia sẻ đến các bạn những thông tin liên quan đến đặc điểm, công dụng, cách trồng và chăm sóc cây Bá Tử Nhân, cùng theo dõi nhé!
Tổng quan về Bá Tử Nhân
- Tên gọi khác: Trắc bạch diệp, Cây bách, Trắc bá, Bá tử…
- Tên cây theo khoa học: Platycladus orientalis (L.) Franco.
- Thuộc họ: Trắc bách (Cupressaceae).
Cây bá tử nhân là loại thực vậy hạt trần có chiều cao khoảng từ 6 – 8m. Nhánh con có chứa lá mọc dọc theo thân. Phần lá cây có màu xanh đậm, hình vẩy, mọc đối nhau và tạo thành khóm. Hình dạng lá tương đối giống lá kim nhưng dẹp và rộng hơn.
Quả có hình nón được cấu tạo gồm 6 – 8 vẩy dài úp vào nhau. Hạt hình trứng màu nâu sẫm và có một sẹo rộng với màu nhạt hơn nằm phía dưới. Mùa hoa ở vào khoảng tháng 4 – 5, còn mùa quả vào khoảng tháng 9 – 10.
Mô tả vị thuốc: Vị thuốc Bá tử nhân chính là hạt hình trứng dài hay bầu dục hẹp. Có chiều dài khoảng từ 4 – 7mm và đường kính 1,5 – 3 mm. Mặt ngoài có màu vàng nâu nhạt với các đốm nâu. Hạt có vị nhạt cùng mùi thơm dịu nhẹ.
Hạt, cành non và lá của cây bá tử nhân là bộ phận được sử dụng để làm vị thuốc.
Bá tử nhân là dược liệu có nguồn gốc từ vùng đông bắc Trung Quốc, đến nay đã di thực và được trồng rộng rãi ở nước ta.
Phần lá và cành non được thu hái quanh năm nhưng cho dược tính tốt nhất là vào các tháng 9 – 10 và 11. Sau khi thu hái cần rửa sạch, cắt nhỏ rồi đem phơi hay sấy khô ở nhiệt độ thấp.
Còn với quả, thời điểm thu hái thường vào mùa thu hoặc mùa đông khi quả đã già. Hái về cần phơi khô, sau đó loại bỏ lớp bỏ ngoài lấy hạt rồi phơi lại lần nữa.
Dược liệu nếu đã qua sơ chế cần bảo quản ở những nơi khô ráo, tránh ẩm ướt, nấm mốc và côn trùng.
Phân tích dược liệu bá tử nhân nhận thấy một số thành phần sau:
- Pinen
- Cariophilen
- Amentoflavon
- Estolide
- Vitamin C
- Tanin
- Hinokiflavon
- Axit juniperic
- Myrixetin
- Saponozit
Xem thêm: Cây Lá Bỏng là cây gì? Đặc điểm nhận dạng ra sao? Tác dụng với sức khỏe?
Vị thuốc bá tử nhân
Dược liệu được ghi nhận là có vị ngọt và tính bình.
- Theo Trung Dược Thuộc học: Quy vào 3 kinh Tâm, Tỳ và Can.
- Theo Lâm Sàng Thường Dụng Trung Dược Thủ Sách: Quy vào 3 kinh Can, Tâm và Thận.
Theo y học hiện đại:
- Nước sắc từ bá tử nhân được nghiên cứu là có khả năng kích thích quá trình đông máu.
- Dịch biết giúp tăng cường khả năng gây mê của Pentobarbital sodium.
- Phần lắng đọng của nước sắc dược liệu khi dùng chung với rượu có thể tác động lên trung khu thần kinh đồng thời giúp giảm ho.
- Có khả năng ức chế hoạt động của một số loại virus cúm, vi khuẩn hay tụ cầu khuẩn.
Theo y học cổ truyền:
- Công dụng: Định thần, bổ tâm tỳ, thông đại tiện, nhuận táo, chỉ huyết…
- Chủ trị: Mất ngủ, đổ mồ hôi trộm, táo bón, xuất huyết tử cung, nôn ra máu, rong kinh…
Vị thuốc bá tử nhân chủ yếu được dùng ở dạng thuốc sắc cùng với các vị thuốc khác để nâng cao tác dụng trị bệnh. Ngoài ra còn có thể tán bột, làm hoàn hay ngâm rượu. Liều dùng được khuyến cáo với lá là 6 – 12g, còn với hạt là 4 – 12g/ngày.
Xem thêm: Cây Mật Gấu có đặc điểm và tác dụng gì với sức khỏe con người?
Bài thuốc chữa bệnh từ dược liệu bá tử nhân
Dưới đây là những bài thuốc có vị thuốc bá tử nhân:
- Bài thuốc 1: Cần 16g bá tử nhân, 16g toan táo nhân, 8g ngũ vị tử, 8g viễn chí. Các vị thuốc này đem sắc với 1 thăng nước lấy 1/3 thăng. Chia làm nhiều lần uống trong ngày, dùng mỗi ngày chỉ 1 thăng.
- Bài thuốc 2: Chuẩn bị 500g bá tử nhân cùng với 500g đương quy. Đem 2 vị thuốc tán thành bột mịn, trộn đều rồi luyện với mật để làm hoàn. Mỗi lần lấy 12g uống với nước sôi ấm, ngày 2 lần.
- Chuẩn bị: 16g bá tử nhân, 16g cù mạch, 8g ngũ vị tử, 12g mẫu lệ, 12g bán hạ khúc, 12g bạch truật, 12g rễ ma hoàng, 12g đẳng sâm.
- Thực hiện: Tất cả các vị thuốc trên đem tán thành bột mịn. Sau đó trộn đều cùng cùi thịt đại táp và làm thành viên hoàn hoặc sắc uống. Đáp ứng tốt với các chứng bệnh do âm hư, đổ nhiều mồ hôi.
- Chuẩn bị: 12g bá tử nhân, 12g hỏa ma nhân cùng 12g tùng tử nhân.
- Thực hiện: Ba vị thuốc trên đem đi nghiền thành bột mịn. Sau đó trộn đều với mật để luyện thành hoàn hay sắc lấy nước uống. Dùng mỗi ngày đúng 1 thang thuốc. Bài thuốc này phù hợp với những người âm hư, phụ nữ sau sinh hay người già bị táo bón.
- Chuẩn bị: 3 – 30g bá tử nhân.
- Thực hiện: Đem vị thuốc đi tán thành bột mịn rồi trộn với nước cơm và cho trẻ uống trực tiếp. Liều lượng cụ thể phụ thuộc vào độ tuổi trẻ cùng triệu chứng bệnh.
- Chuẩn bị: 20g bá tử nhân, 12g đương quy, 12g câu kỷ, 12g mạch đông, 20g thục địa, 12g huyền sâm, 12g phục thần, 4g xương bồ, 4g cam thảo.
- Thực hiện: Tất cả các vị thuốc trên cho hết vào ấm rồi sắc lấy nước uống thay trà trong ngày. Dùng với liều lượng đúng 1 thang mỗi ngày.
- Chuẩn bị: 16g bá tử nhân, 8g viễn chí cùng 16g toan táo nhân.
- Thực hiện: Các vị thuốc trên đem sắc lấy nước uống thay trà. Mỗi ngày chỉ dùng đúng 1 thang thuốc.
- Chuẩn bị: 12g bá tử nhân, 12g trần bì, 20g đào nhân, 12g hạnh nhân, 4g tùng tử nhân, 4g uất lý nhân.
- Thực hiện: Các vị thuốc trên đem tán thành bột mịn rồi trộn đều. Sau đó đi luyện với mật để làm thành từng viên hoàn nhỏ. Mỗi lần lấy uống 4 – 8g với nước sôi ấm, dùng 2 lần/ngày.
- Chuẩn bị: 16g bá tử nhân (sao đen), 12g lá cúc tần, 16g cây nhọ nồi, 20g củ sắn dây cùng 16g mã đề.
- Thực hiện: Các vị thuốc trên đem rửa sạch rồi thái nhỏ và cho vào ấm sắc. Đổ vào 600ml nước đun trên lửa nhỏ trong 30 phút. Chia lượng thuốc thu được thành 3 lần uống trong ngày. Dùng mỗi ngày đúng 1 thang.
- Chuẩn bị: 20g bá tử nhân tươi, 80g lá sen tươi, 24g lá ngải cứu tươi cùng 40g sinh địa.
- Thực hiện: Các vị thuốc trên đem giã nát rồi ngâm vào nước hay sắc lấy nước uống trong ngày. Dùng mỗi ngày chỉ 1 thang thuốc.
- Chuẩn bị: 16g bá tử nhân tươi, 20g ngó sen, 16g bạch cập, 20g cỏ nhọ nồi.
- Thực hiện: Bốn vị thuốc trên đem phơi hoặc sấy khô ở nhiệt độ thấp rồi tán thành bột mịn. Sau đó trộn với nước để làm thành viên hoàn, mỗi viên đúng 10g. Mỗi ngày uống 3 viên cùng với nước sôi ấm.
- Chuẩn bị: 100g bá tử nhân tươi cùng với 500g củ sen tươi và 15g mật ong.
- Thực hiện: Củ sen cùng với bá tử nhân đem rửa sạch và vắt lấy nước. Trộn chung 2 thứ nước với mật ong rồi hấp cách thủy trong 5 phút. Có thể uống bất cứ lúc nào với liều lượng vừa đủ.
- Chuẩn bị: 12g bá tử nhân, 12g vừng đen, 12g sinh địa, 9g đương quy, 12g bạch thược, 9g hồng hoa, 9g xuyên không, 9g hoa hòe, 9g đào nhân, 4g đại hoàng.
- Thực hiện: Cho tất cả các vị thuốc vào ấm rồi đổ thêm 3 bát nước vào. Sắc trên lửa nhỏ đến khi còn 1 bát. Dùng trong ngày khi còn ấm, duy trì liên tục với liều 1 thang/ngày.
- Chuẩn bị: 12g bá tử nhân, 12g nhân sâm, 10g phục thần, 12g sơn thù, 20g thục địa, 10g chỉ xác, 12g kỷ tử, 10g cúc hoa, 6g nhục quế, 4g ngũ vị.
- Thực hiện: Các vị thuốc trên đem cho vào ấm sắc với 1 lít nước trong khoảng 20 phút. Dùng nước thuốc uống thay trà trong ngày, mỗi ngày chỉ sắc uống 1 thang.
- Chuẩn bị: 10g bá tử nhân (sao vàng), 12g nhân sâm, 12g bạch phục linh, 10g toan táo nhân (sao đen), 5g trần bì (chế gừng), 10g mạch môn (bỏ tim), 10g viễn chí (chế cam thảo), 10g thạch xương bồ, 5g trúc nhự (sao mật).
- Thực hiện: Các vị thuốc đem sắc lấy nước uống thay trà với liều 1 thang/ngày.
- Chuẩn bị: 10g bá tử nhân, 8g kiết cánh, 10g thiên môn, 12g mạch môn, 10g huyền sâm, 12g nhân sâm, 20g sinh địa, 12g phục linh, 12g đương quy, 4g ngũ vị, 10g viễn chí, 10g táo nhân (sao đen).
- Thực hiện: Cho tất cả các vị thuốc trên vào nồi đun chung với 1 lít nước trên lửa nhỏ trong 30 phút. Chia lượng thuốc thu được làm nhiều lần uống, chỉ dùng 1 thang/ngày.
- Chuẩn bị: 30g bá tử nhân, 100g sâm cao ly, 60g ba kích, 80g bạch truật, 20g cúc hoa, 60g ngũ gia bì, 80g thỏ ty tử, 80g nhục thung dung cùng với 1 bộ lộc nhung.
- Thực hiện: Lộc nhung sua khi bào chế thì đem ngâm với 2 lít rượu. Các vị thuốc còn lại thì cho vào bình ngâm với 3 lít rượu. Sau 30 ngày thì rót ra trộn lẫn 1/2 rượu nhung cùng với 2/3 rượu thuốc. Mỗi tối vào trước bữa ăn lấy 30ml rượu uống trực tiếp. Bài thuốc này giúp trị bổ thận tráng dương, điều trị chứng thận khí hư, mỏi mệt ăn ngủ kém, di tinh hoạt tinh.
Xem thêm: Cây Đinh Hương Có làm thuốc được không? Đặc điểm của cây là gì? Cách trồng ra sao?
Lưu ý khi sử dụng bá tử nhân chữa bệnh
Để đảm bảo an toàn cho sức khỏe, người bệnh cần chú ý khi áp dụng các bài thuốc có bá tử nhân:
- Cẩn trọng khi dùng dược liệu cho phụ nữ đang trong thai kỳ hoặc giai đoạn cho bé bú.
- Tuyệt đối không dùng bá tử nhân khi bị tiêu chảy hay cổ họng nhiều đàm.
- Không dùng chung dược liệu này với dương đề thảo. Đồng thời thận trọng khi kết hợp với cúc hoa.
Dược liệu Bá Tử Nhân hay còn gọi là cây Trắc Bách Diệp có sức sống vô cùng mạnh mẽ. Loại cây rất dễ trồng và cũng rất dễ phát triển. Với đặc điểm là cây lá kim nên cây có thể sống tốt ở những vùng đất cằn cỗi thậm chí là khô hạn.
Bá Tử Nhân có khả năng chịu rét, chịu hạn rất tốt. Hình thức lá kim của cây ngăn cản sự thoát hơi nước, giúp cây sống được rất lâu trong điều kiện thiếu nước. Vì vậy, quá trình trồng cây và chăm sóc cây không mất quá nhiều công sức.
Bá Tử Nhân có thể nhân giống bằng cách gieo hạt, bởi lẽ hạt của cây nảy mầm rất nhanh, cây con mọc từ hạt phát triển và sinh trưởng rất tốt. Ngoài ra, đây cũng là phương pháp đơn giản nhất và dễ thực hiện nhất. Không đòi hỏi kỹ thuật cao từ người thực hiện.
Hạt giống để gieo cần được lựa chọn kỹ lưỡng để đảm bảo tỷ lệ nảy mầm. Nên chọn hạt từ những quả to, già, chín đều, không sâu bệnh, không bị côn trùng cắn phá và không bị trầy xước. Vào khoảng tháng 10 là đã có thể thu hoạch quả và tiến hành lựa chọn quả chất lượng tốt để làm giống cây.
Khi quả đã khô, tách lấy hạt. Nếu cảm thấy hạt vẫn còn quá tươi thì có thể đem phơi khô 1 ngày nắng rồi tiến hành xử lý hạt. Bước tiếp theo, đem số hạt đó bỏ vào một chậu nước ấm để ngâm trong vòng 5 giờ.
Trong quá trình ngâm, bạn có thể loại bỏ những hạt lép bằng cách cho thêm một chút muối vào nước. Muối có tác dụng làm cho những hạt lép, hạt không thể nảy mầm nổi lên trên mặt nước. Tiến hành dùng vợt để vớt số hạt kém chất lượng ấy ra.
Sau khi ngâm hạt, vớt hạt ra và dùng một chiếc khăn sạch, khăn này cần phải được nhúng ẩm và sau đó rải đều số hạt chất lượng lên trên và tiến hành ủ. Khoảng vài ngày là có thể thấy hạt bắt đầu nảy mầm. Lúc này là số hạt giống đã đủ điều kiện để gieo xuống đất.
Cần tưới nước đầy đủ và thường xuyên cho đến khi cây lớn khoảng 5 – 10cm thì có thể giảm lượng nước tưới. Ban đầu cây con sẽ yếu và chưa thể thích ứng với nhiệt độ ngoài trời, có thể thực hiện che chắn để bảo vệ cây. Nên trồng cây vào đầu mùa mưa để đảm bảo thời tiết ôn hòa, tạo điều kiện cho cây lớn và sinh trưởng.
Xem thêm: Bạch Tật Lê là cây gì? Đặc điểm nhận dạng ra sao? Tác dụng với sức khỏe?
Dù là loại cây dễ trồng, tuy nhiên vẫn không loại trừ khả năng cây bị sâu bệnh hại hoặc côn trùng tấn công. Để đảm bảo chất lượng của cây, bạn nên tiến hành kịp thời những phương pháp phòng ngừa sâu bệnh cho cây.
Loại cây này có thể trồng trực tiếp xuống đất hoặc trồng trong chậu. Tuy nhiên khuyến khích mọi người trồng trong chậu. Bởi lẽ, loại cây này có kích thước không quá lớn, chúng ta có thể trồng trong chậu như một loại cây cảnh. Hơn nữa, đây còn là một loại dược liệu, dược tính của cây sẽ được đảm bảo không pha trộn với các loại cây khác khi được trồng trong chậu.
Những thông tin liên quan đến đặc điểm, công dụng chữa bệnh, cách trồng và chăm sóc Cây Bá Tử Nhân do ThuocNamTrieuHoa.vn đã tìm kiếm, biên tập theo đúng thông tin xác minh nhất đến quý độc giả. Bá tử nhân là vị thuốc quen thuộc xuất hiện trong nhiều bài thuốc Đông y. Tuy nhiên trước khi có ý định áp dụng những bài thuốc này, cần trao đổi với thầy thuốc hay bác sĩ.
Xem thêm video 70 cây thuốc quý Việt Nam – Bộ Y Tế:
Tổng kết về Bá Tử Nhân:
Như vậy bài viết trên đây của nhóm biên tập ThuocNamTrieuHoa.vn vừa giúp bạn có thêm thông tin hay và hữu ích về Bá Tử Nhân. Hãy chía sẻ bài viết nếu bạn thấy nó có thể giúp ích ai đó.
Tuy nhiên một điều quan trọng trước khi tiến hàng bất kỳ hoạt động nào liên quan đến sức khỏe hoặc sử dụng thông tin từ bài viết Bá Tử Nhân, bạn cần tham khảo người có chuyên môn được xác minh trước khi tiến hành.
Ngoài ra mời bạn tham khảo những sản phẩm thảo dược của Lương Y Triệu Thị Hòa đã hỗ trợ điều trị bệnh cho hàng triệu người khắp mọi miền đất nước, có thể bạn sẽ tìm thấy điều giá trị giúp bạn.
Xem thêm: Cây Muồng Trâu có đặc điểm gì dễ nhận ra? Tác dụng trong làm thuốc của cây?
