Bạch Tật Lê là cây gì? Đặc điểm nhận dạng ra sao? Tác dụng với sức khỏe?

Bạch Tật Lê là gì?

Bạch tật lê là loại thảo dược thuộc họ tật lê, có tên khoa học là Tribulus terrestris, tên thường gọi là thích tật lê, gai ma vương, gai yết hầu,…

Theo sách dược liệu có ghi chép, đặc tính nổi bật của bạch tật lê là thích sinh trưởng và phát triển ở những bãi đất hoang, khô cằn hoặc những dải cát dọc ven biển. Tại nước ta loài cây này chủ yếu xuất hiện ở các tỉnh như: Quảng Bình, Quảng Trị, Thừa Thiên Huế,…

Bạch tật lê là cây thân thảo mọc bò, có thể phát triển thành từng thảm nhỏ với chiều rộng khoảng hơn 1m.

• Thân: Toàn thân bạch tật lê được bao phủ bởi những sợi lông tơ màu trắng, chiều dài khoảng 2-3 cm, có phân làm nhiều nhánh.
• Lá: Lá bạch tật lê hình bầu dục, mọc đối nhau, đầu lá hình tròn, phần gốc thuôn nhọn. Mặt trên của lá nhẵn, màu xanh sẫm; mặt dưới nhạt hơn, phủ đầy lông.
• Hoa: Thảo dược này có hoa màu vàng, gồm 5 cánh, thường mọc riêng lẻ ở các kẽ lá với cuống dài khoảng 1-2 cm. Thông thường hoa bạch tật lê thường nở vào mùa hè, mỗi hoa sẽ có 10 nhị và 5 bầu ô.
• Quả: Khác với các dược liệu khác, quả bạch tật lê nhìn rất lạ mắt với hình khối nhỏ, gồm 5 vỏ cứng ghép lại, trên có gai hình 3 cạnh, phía trong có phôi hạt không nội nhũ.

Bộ phận dược liệu chủ yếu của cây bạch tật lê là quả chín thường được thu hái vào khoảng tháng 8 và tháng 9 hàng năm.

Thông thường người ta sẽ tiến hành thu hoạch cả cây, sau đó sẽ dùng lực đập để quả rơi ra. Những quả già, cứng và chắc sẽ được lựa chọn để tiếp tục xử lý, xơ chế làm thuốc. Thảo dược này có thể dùng sống hoặc sao cháy gai đều được. Cụ thể cách sơ chế bạch tật lê như sau:

• Cách 1: Quả bạch tật lê sau khi được làm sạch sẽ mang đi đồ khoảng 3 tiếng, sau đó đổ ra phơi khô, giã cho hết gai ngoài rồi đem tẩm rượu và đồ tiếp trong khoảng 3 tiếng. Đổ quả ra ngoài và phơi khô lần nữa trước khi dùng.
• Cách 2: Ngâm quả bạch tật với nước sạch sau đó tiến hành bỏ gai và quả lép. Tiếp đó cho vào sao vàng, nghiền nát thành bột, bảo quản dùng dần.

Để giữa cho dược tính của bạch tật lê còn nguyên vẹn người bệnh nên bảo dược dược liệu này ở nơi thoáng mát, tránh ánh nắng mặt trời trực tiếp hoặc để ở nơi quá ẩm mốc.

Các thành phần hóa học của cây và tác dụng của dược liệu

Được nhắc đến nhiều trong các tài liệu y học hiện đại và y học cổ truyền với tác dụng chữa bệnh hiệu quả. Vậy bạch tật lê có chứa thành phần gì, thực hư tác dụng thế nào mà lại nổi tiếng đến vậy?

Để tìm lời giải cho những tác dụng tuyệt vời của bạch tật lê, trước hết chúng ta cần phải biết những thành phần hóa học của dược liệu này. Theo đó, chiết xuất của bạch tật lê gồm có:

• Hoạt chất Diosgenin có tác dụng tăng cường tiết hormone ở nam giới, cải thiện khả năng cương dương và ham muốn tình dục hiệu quả. Vì vậy thường được ứng dụng rất trong các sản phẩm bổ thận, tráng dương, tăng cường sinh lý. Đặc biệt để đạt được hiệu quả tối ưu, người ta thường kết hợp thảo dược này với một số vị thuốc khác như viễn chí, dâm dương hoắc, kỷ tử,…
• Hoạt chất Alkaloid 0,01% với tác dụng dược lý phong phú như chống sốt rét, giãn mạch, chống loạn nhịp và bảo vệ cơ thể khỏi các tác nhân gây hại nhất là những tác nhân gây viêm nhiễm.
• Flavonoid có tác dụng điều trị một số bệnh về viêm nhiễm, dị ứng, loét dạ dày đồng thời hỗ trợ quá trình chuyển hóa trong cơ thể, giúp ngăn chặn lão hóa và cholesterol xấu.
• Saponin có tác dụng rất tốt trong việc giảm cholesterol, ngăn chặn tế bào ung thư phát triển . Đồng thời hỗ trợ cơ thể tăng cường miễn dịch, chống lại sự tấn công của các ký sinh trùng gây hại.
• Steroid được coi là phiên bản tổng hợp của hormone sinh dục nam thường được ứng dụng trong điều trị mất chức năng tinh hoàn. Ngoài ra hoạt chất này còn được dùng để chống viêm, giảm đau, tăng cường cơ bắp,…
• Ngoài các hoạt chất chính kể trên thì thảo dược bạch tật lê còn có một lượng nhỏ tinh dầu, các nitrat và chất béo có lợi cho cơ thể.

Theo đó những tác dụng mà thảo dược này mang đến cho sức khỏe con người trong y học hiện đại gồm có:

• Hỗ trợ điều trị chứng suy giảm sinh lý ở nam giới, nhất là các quý ông trong độ tuổi trung niên.
• Điều trị các bệnh về mắt như đau mắt đỏ, mỏi mắt, chảy nước mắt,…
• Có tác dụng bảo vệ tế bào gan, ngăn ngừa ung thư và tổn thương gan hiệu quả.
• Có tác dụng tăng nội tiết tố nam một cách tự nhiên, ngăn chặn quá trình mãn dục sớm.

Theo y học cổ truyền, bạch tật lê có vị đắng, hơi cay, quy vào các kinh là phế và can. Thảo dược này có tác dụng bình can tiềm dương, khu phong giảm ngứa, tán hàn trong can, giúp làm sáng mắt và giải uất hiệu quả. Do đó thường được sử dụng để chủ trị:

• Trị chứng sưng đỏ mắt.
• Ngứa toàn thân.
• Đầy trướng bụng sườn.
• Đau nhức, chóng mặt, hoa mắt do uất khí trì trệ.
• Trị lở loét hoặc ngứa ngáy ngoài da.
• Trị đau bụng kinh, điều hòa kinh nguyệt không đều.

Cách sử dụng bạch tật lê và liều lượng quy định

Bạch tật lê có thể dùng độc lập hoặc kết hợp với các vị thuốc khác để tăng cường hiệu quả. Thông thường thảo dược này được dùng dưới dạng sắc, ngâm rượu và pha trà là chính.

Tuy nhiên để đảm bảo an toàn cho sức khỏe và hạn chế tác dụng phụ có thể xảy ra, các thầy thuốc Đông y luôn khuyến cáo người bệnh sử dụng thảo dược này không quá 12-14g/ ngày.

Bạch tật lê sắc thuốc có thể chữa được nhiều bệnh. Tuy nhiên để đạt được hiệu quả tối ưu nhất, người bệnh vẫn cần tuân thủ kỹ thuật sắc sau đây.

• Trước khi sắc thuốc nên sao cháy vỏ, sau đó giã nát để hạt bạch tật lê vỡ ra.
• Ngày chỉ sử dụng 10g để sắc với 1 lít nước và uống hết trong ngày.

Thông thường bạn có thể ngâm bạch tật lê độc vị mà không nhất thiết phải kết hợp với các vị thuốc khác. Tuy nhiên trong một số trường hợp đặc biệt, tùy thuộc vào tình trạng bệnh lý và cơ địa của mỗi người mà bài rượu này cần gia giảm thêm một số nguyên liệu khác như viễn chí, câu kỷ tử để giúp thơm ngon.

Hoặc kết hợp với dâm dương hoắc, nấm ngọc cẩu để gia tăng hiệu quả bổ thận, tráng dương. Cụ thể các cách ngâm rượu bạch tật lê như sau:

Cách 1: Ngâm rượu bạch tật lê độc vị

Tác dụng ra sao? của bạch tật lê ngâm rượu độc vị là chữa yếu sinh lý, liệt dương, vô sinh, hiếm muộn ở nam giới hiệu quả.

• Người bệnh chỉ cần chuẩn bị 1kg bạch tật lê, 5 lít rượu trắng.
• Bạch tật lên đem sao vàng, sao cho dậy mùi thơm.
• Cho nguyên liệu vào bình thủy tinh hoặc bình sức, sau đó đổ ngập rượu vào.
• Đậy kín nắp bình và bảo quản ở nơi có nhiệt độ ổn định.
• Sau khoảng 20 ngày, người bệnh có thể lấy ra sử dụng, ngày từ 1-2 lần, mỗi lần 1 ly nhỏ trong bữa ăn.

Cách 2: Ngâm rượu với nhục thung dung

Bài rượu này có tác dụng tăng cường sinh lý, kéo dài thời gian quan hệ ở các đấng mày râu.

• Người bệnh cần chuẩn bị 1 kg bạch tật lê, 0,5 g đại vân, 10 lít rượu trắng.
• Sao thơm thảo dược trên rồi để cho nguội hẳn.
• Cho tất cả nguyên liệu vào bình rồi đổ rượu vào ngâm khoảng 1 tháng.
• Sau đó lấy ra sử dụng với liều lượng như cách làm một.

Cách 3: Kết hợp ngâm rượu kết hợp với ba kích tím

Việc kết hợp bạch tật lê với ba kích tím sẽ giúp điều trị rối loạn cương dương, xuất tinh sớm, di tinh, mộng tinh rất hiệu quả.

• Người bệnh cần chuẩn bị 1kg bạch tật lê, 0,5kg diệp liễu thảo, 10 lít rượu trắng.
• Đem bạch tật lê sao vàng cháy cạnh, sau đó cho vào bình ngâm với các nguyên liệu còn lại.
• Thời gian ngâm khoảng 45 ngày là có thể đem ra sử dụng được.

Ngoài ngâm rượu và sắc thuốc thì sử dụng bạch tật lê pha trà cũng là cách làm được nhiều người áp dụng hiện nay. Dưới đây là cách pha trà bạch tật lê chuẩn nhất.

• Đầu tiên bạn phải tráng trà thảo mộc bạch tật lê qua một lượt bằng nước sôi.
• Cho trà vào ấm rồi thêm nước sôi ngập vào, đậy nắp lại.
• Đợi tầm 15-20 phút cho trà ngấm vào nước rồi thưởng thức.

Cao bạch tật lê là sản phẩm thường dùng để chữa loét miệng, mụn nhọt và sưng viêm răng,… Loại cao này thường không bán thông dụng trên thị trường vì vậy bạn nên mua dược liệu về nhà tự nấu để đảm bảo an toàn.

Các bước để làm loại cao này như sau:

• Sử dụng 1kg gai ma vương khô, sau đó tán nhuyễn thành bột, đem nấu cô đặc với nước.
• Sau khi thu được cao nguyên chất thì người bệnh cho vào lọ thủy tinh, bảo quản và dùng dần.
• Mỗi lần sử dụng thì lấy ra một ít, trộn đều với mật ong rồi thoa lên vùng viêm loét, tình trạng này sẽ nhanh chóng thuyên giảm.
• Ngoài ra người bệnh cũng có thể sử dụng cao bạch lê pha với nước ấm rồi uống để chữa nhiều căn bệnh khác.
• Loại cao này có thể để lâu mà không sợ hư hỏng, mặt khác công dụng trị bệnh của chúng cũng tương tự như pha trà hoặc sắc thuốc.

Một số bài thuốc quý từ bạch tật lê

Bạch tật lê có tác dụng gì, phần viết phía trên đã giúp bạn làm rõ. Tuy nhiên để đạt được công hiệu tốt nhất trong việc điều trị bệnh thì bạn đọc cần nắm rõ những thông tin chi tiết về cách điều chế và sử dụng bài thuốc dưới đây.

Nhờ có tác dụng chống viêm, sát khuẩn, giảm đau nên bạch tật lê thường được sử dụng để điều trị các bệnh về da. Cụ thể:

• Lấy 9g bạch tật lê dược liệu; 6g kinh giới và củ khúc khắc, 3g thương nhĩ tử, cườm thảo.
• Nguyên liệu đem sắc cùng 6 chén nước trên lửa nhỏ.
• Để bếp cho đến khi thuốc cô đặc còn khoảng 2 chén thì dừng.
• Chắt lọc phần nước cốt, sau đó chia làm 2 phần để sử dụng hết trong ngày.
• Để đạt được kết quả tốt nhất, người bệnh nên sử dụng thuốc khi còn hơi ấm.

Cũng bởi thành phần chống viêm, sát khuẩn nên thảo dược này có tác dụng rất tốt trong việc điều trị đau mắt đỏ.

• Người bệnh chỉ cần chuẩn bị một ít gai ma vương.
• Cho nguyên liệu vào nồi rồi đem đun sắc với nước sạch.
• Đợi nước sôi và bốc hơi thì sử dụng để xông mắt.
• Thực hiện ngày 2 lần vào trưa và chiều tối để cải thiện bệnh nhanh nhất.
• Lưu ý khi xông hơi với mắt người bệnh nên để nước bớt nóng rồi thực hiện, tránh gây tổn thương cho bộ phận này.

Ngoài đau mắt đỏ thì những trường hợp bị mờ mắt, ngứa mắt, chảy nước mắt cũng có thể tận dụng thảo dược này để điều trị. Các bước thực hiện bài thuốc này gồm:

• Chuẩn bị 12g gai ma vương, 9g cúc diệp.
• Mang nguyên liệu đã chuẩn bị cho vào nồi đun cùng 3 chén nước lọc.
• Tiến hành sắc cho đến khi thuốc cô đặc còn khoảng 2 chén thì dừng.
• Chắt lọc phần nước cốt và uống hết trong ngày vào sáng và tối là được.

Đối với những phụ nữ bị rối loạn kinh nguyệt hoặc đau bụng khi đến kỳ sử dụng bạch tật lê thường xuyên sẽ giúp cải thiện bệnh rất tốt.

• Người bệnh chỉ cần chuẩn bị bạch tật lê và tần quy theo liều lượng bằng nhau.
• Cho nguyên liệu đã được làm sạch vào sắc cùng 400ml nước lọc.
• Duy trì lửa nhỏ cho đến khi nước còn khoảng 200ml thì dừng.
• Chia nước thuốc thành 2 phần nhỏ rồi uống hết trong ngày cho đến khi khỏi bệnh.

Ngứa da kéo dài tuy không đe dọa đến tính mạng nhưng lại khiến người bệnh gặp khó khăn, bất tiện trong cuộc sống. Vì vậy, nếu cũng đang khó chịu với căn bệnh này bạn có thể thử áp dụng bài thuốc sau:

• Chuẩn bị gai ma vương, rễ bách chi, ve sầu với liều lượng đã được chỉ định.
• Mang thuốc thì sắc để lấy nước để dùng hết trong ngày.
• Duy trì thực hiện đều đặn cho đến khi bệnh tình thuyên giảm thì thôi.

Vốn được mệnh danh là thần dược Viagra, bạch tật lê có tác dụng rất tốt trong việc tăng cường sinh lý cho nam giới. Cụ thể bài thuốc này được áp dụng như sau:

• Chuẩn bị 100g bạch tật lê, 300g cương tiền, 200g tiểu thảo và kỷ tử cùng 10 lít rượu trắng.
• Nguyên liệu sau khi đem làm sạch cho vào ngâm cùng rượu ngon.
• Sau khoảng 30 ngày là có thể đem ra sử dụng, tuy nhiên mỗi lần dùng chỉ được uống 30ml.
• Nên uống rượu trước hoặc sau bữa ăn để đạt được kết quả tốt nhất và tránh gây hại dạ dày.

Với hàm lượng dược chất dồi dào, bạch tật lê có khả năng điều hòa khí huyết, hạn chế triệu chứng đau đầu, chóng mặt hiệu quả.

Cách 1:

• Người bệnh chỉ cần chuẩn bị bạch tật lê, cỏ xước cẩu đằng với liều lượng đã định theo chỉ dẫn.
• Sắc thuốc theo thang, chắt nước để dùng.
• Mỗi ngày nên sử dụng 1 thang, sử dụng thuốc khi còn nóng để đạt được hiệu quả tốt nhất.

Cách 2:

• Chuẩn bị gai ma vương, dây móc câu, cúc hoa, cẩm túc căn.
• Đem tất cả nguyên liệu trên sắc cùng 600ml nước lọc.
• Tiến hành cô cạn nước sắc cho đến khi còn khoảng 200ml thì dừng.
• Chia nước thuốc thành 2 phần nhỏ bằng nhau để uống trong ngày vào buổi sáng và buổi tối.

Những trường hợp đang bị đau tức vùng ngực, vùng bụng hoặc bị tắc sữa, vú cương cứng thì bài thuốc từ bạch tật lê dưới đây có thể giúp cải thiện hiệu quả.

• Chuẩn bị bạch tật lê khô, cỏ cú, sài hồ, quất bì theo liều lượng bằng nhau.
• Mang một thang thuốc trên sắc cùng với khoảng 700 ml nước cho đến khi còn khoảng 200ml thì dừng.
• Chia nước thuốc thành 2 phần và sử dụng trong ngày khi thuốc còn ấm.

Để khắc phục tình trạng đái dầm, tiểu đêm ở trẻ nhỏ, các bậc phụ huynh có thể áp dụng ngay bài thuốc đơn giản này.

• Kết hợp 12g miên hoàng kỳ, 8g gai ma vương khô, tần quy, tang phiêu diêu, bạch thược, ích mẫu, thù nhục, ích trí nhân, phục linh, châu thăng ma.
• Sắc nguyên liệu thành thuốc, uống nước hàng ngày là được.

Khí hư ra nhiều, kèm theo mùi hôi khó chịu có thể khiến chị em gặp tự ti trong giao tiếp. Mặt khác tình trạng này nếu để kéo dài còn làm tăng nguy cơ mắc các bệnh viêm nhiễm phụ khoa. Do đó để khắc phục người bệnh có thể sử dụng thảo dược bạch tật lê theo cách làm sau đây.

• Bạch tật lê, hoàng kỳ, hắc phụ, tử uyển, kim anh, kê đầu thực, liên nhục mỗi loại 8g; cây tơ hồng 12g; nhục quế 4g; lộc nhung 2g.
• Nguyên liệu sau khi làm sạch cho vào ấm sắc lấy nước uống hằng ngày.

Nhờ khả năng hoạt huyết, tăng cường máu lên não bạch tật lê có thể phòng ngừa hiệu quả chứng tai biến và các di chứng của bệnh. Cách làm bài thuốc này gồm các bước đơn giản sau:

• Chuẩn bị 12g mỗi vị gai ma vương, ngô đồng, định phong thảo, cương tằm; 16g hy thiên, 16g gai móc câu, 10g địa long, 8g đởm nam tinh.
• Sắc nguyên liệu trên với nước để chắt nước dùng trong ngày.

Những lưu ý và kiêng kỵ khi sử dụng cây thuốc Bạch Tật Lê

Bạch tật lê là thảo dược quý tuy nhiên khi dùng người bệnh vẫn cần lưu ý một số vấn đề sau:

• Thảo dược này có tính ấm sau khi sao nên không thích hợp dùng cho những người huyết hư, khí yếu. Vì khi dùng có thể gây tổn thương khí huyết nặng hơn.
• Phụ nữ đang trong thời kỳ mang thai hoặc đang nuôi con bú nên tham khảo ý kiến bác sĩ trước khi sử dụng. Tuyệt đối không tự ý dùng khi chưa có sự đồng ý của chuyên gia vì có thể gây ra những hậu quả nghiêm trọng cho mẹ và bé.
• Thảo dược này có thể gây ra một số tương tác với thuốc do đó không nên tự ý kết hợp bạch tật lê với thuốc uống, thực phẩm chức năng và viên uống bổ sung.
• Việc sử dụng bạch tật lê quá mức có thể gây ra một số biểu hiện như tiêu chảy, đau dạ dày, tứ chi yếu hoặc chứng vú to ở nam giới,…
• Thảo dược này chỉ có tác dụng hỗ trợ cải thiện triệu chứng do đó với những trường hợp bệnh nặng bạn nên tìm đến bác sĩ hoặc người có chuyên môn để được hướng dẫn cách điều trị hiệu quả.
• Nên kết hợp việc dùng thảo dược với việc xây dựng chế độ ăn uống, ngủ nghỉ khoa học, tránh để cơ thể suy nhược, mất sức quá lâu gây khó khăn cho việc điều trị.