Cây duối, một loài cây gỗ tự nhiên đa dạng và phổ biến, đóng vai trò quan trọng trong cuộc sống hàng ngày và có giá trị đáng kể. Loại cây này không chỉ cung cấp nguồn thực phẩm hấp dẫn với quả ngon và dinh dưỡng mà còn có các ứng dụng trong lĩnh vực y học dân gian, từ việc giảm ho đến cải thiện tiêu hóa.
Cây duối cũng đóng góp vào cảnh quan và bảo vệ môi trường thông qua khả năng ổn định bờ sông và đất đai. Hãy cùng Thuốc Nam Triệu Hòa tìm hiểu sâu hơn về loài cây duối và tầm quan trọng của nó trong cuộc sống hàng ngày.
Đặc điểm chung của cây duối
Đặc điểm hình thái
Cây duối là một loại cây có thân gỗ nhỏ, sống lâu năm. Trong giai đoạn trưởng thành, một số loại cây có thể cao tới 4-5m. Thân cây mọc thẳng đứng và chia thành nhiều nhánh nhỏ từ nhánh gốc.
Lá của cây duối có hình trứng ngược, cứng, mặt lá nhám và mọc đơn lẻ hoặc theo dạng chùm. Mép lá có răng cưa nhỏ.
Hoa của cây duối nhỏ, màu xanh lục, dạng hình cầu và thường mọc đơn lẻ, nhưng cũng có thể mọc theo chùm. Hoa đực của cây duối có màu vàng.
Quả của cây duối có dạng hình cầu hơi dẹt, có kích thước lớn bằng đầu ngón tay út. Khi chín, quả thường có màu vàng và có thể ăn được.
Khu vực phân bố
Cây duối thường mọc hoang ở vùng đồi núi, đặc biệt là ở những vùng có nhiều nắng. Loại cây này được tìm thấy nhiều ở một số tỉnh thành ở Việt Nam, nơi mà người dân chủ yếu trồng để làm hàng rào.
Trên thế giới, cây duối chủ yếu phân bố ở miền Nam Trung Quốc, Ấn Độ, Myanmar, Indonesia, Campuchia, Thái Lan, Philippin, Sri Lanka,…
Thành phần hóa học
Ở vỏ cây duối có chứa một số thành phần như: pregnan glycosid, streblosid, asperosid,… Ngoài ra, trong mủ của cây duối có chứa 23% cao su và 76% còn lại là nhựa.
Đặc biệt, chất đắng ở vỏ cây duối có tác dụng tốt đối với cơ tim, tính năng trợ tim của hoạt chất glycoside.
Bộ phân thu hái, chế biến
Bộ phận sử dụng, thu hái, chế biến và cách bảo quản cây duối như sau:
-
Bộ phận sử dụng: Toàn bộ các bộ phận của cây được dùng để chế biến thành thuốc, bao gồm cành, vỏ rễ, lá và mủ.
-
Thu hái: Cây duối có thể thu hái quanh năm.
-
Chế biến: Sau khi thu hoạch, cây duối cần được rửa sạch nhiều lần để loại bỏ bụi bẩn, đất cát và tạp chất. Sau đó, cây được thái thành những đoạn nhỏ và phơi khô để sử dụng dần. Phần mủ có thể sử dụng trực tiếp khi còn tươi.
-
Cách bảo quản: Để bảo quản dược liệu cây duối khô, nên đóng gói kín để sử dụng trong thời gian dài. Tốt nhất là lưu trữ ở nơi thoáng mát và định kỳ phơi để tránh tình trạng dược liệu bị mốc.
Xem thêm: Xem ngay bài thuốc dân gian từ cây cam thảo đất – cây sâm bố chính – cây bách bộ
Công dụng của cây duối
Công dụng làm cây cảnh
Cây duối cảnh là một loại cây bonsai quý có giá trị cao. Chúng thường có tuổi thọ lâu dài và có hình dáng thân cổ đẹp mắt. Cây duối trồng làm cây cảnh thể hiện sự mạnh mẽ, bất khuất, sức sống tiềm tàng và khát vọng bất diệt. Vì những đặc tính này, nhiều người thích trồng cây duối làm cây cảnh và trang trí không gian sống của mình.
Ngoài ra, cây duối còn được cho là thu hút tài lộc và mang lại không gian sống xanh mát cho gia đình. Theo quan niệm phong thủy, cây duối cũng được sử dụng để trừ tà khí và đuổi xa vận xui ma quỷ cho gia chủ.
Tuy nhiên, việc chọn cây cảnh và áp dụng phong thủy trong không gian sống cần phải được tư vấn và hướng dẫn cụ thể từ các chuyên gia phong thủy
Công dụng làm cây thuốc
Trong y học cổ truyền, cây duối có vị đắng, chát, tính mát, có tác dụng thanh nhiệt, giải độc, sát trùng, cầm máu. Các bộ phận của cây duối có thể được sử dụng làm thuốc chữa bệnh, bao gồm:
- Vỏ cây duối: Vỏ cây duối có tác dụng chữa bệnh sốt rét, mẩn ngứa, mụn nhọt, đau răng,…
- Rễ cây duối: Rễ cây duối có tác dụng chữa bệnh tiêu chảy, đau bụng, đau nhức xương khớp,…
- Lá cây duối: Lá cây duối có tác dụng chữa bệnh mề đay, mẩn ngứa, viêm họng,…
Công dụng làm cây công nghiệp
Lá cây duối là thức ăn ưa thích của nhiều loại động vật, đặc biệt là trâu, bò. Lá cây duối cũng được sử dụng để chế biến thực phẩm, như món canh lá duối, món gỏi lá duối,…
Ngoài ra, cây duối còn có nhiều công dụng khác như:
- Cây duối có thể làm hàng rào bảo vệ cho các khu vực xung quanh.
- Cây duối có thể được sử dụng làm nguyên liệu sản xuất giấy, tơ,…
- Cây duối có thể được sử dụng để cải tạo đất, chống xói mòn.
Cây duối là loại cây có nhiều giá trị, được ứng dụng rộng rãi trong nhiều lĩnh vực. Cây duối không chỉ mang lại giá trị thẩm mỹ, mà còn có ý nghĩa phong thủy và thực tế to lớn.
Xem thêm: Bồ Hoàng Có làm thuốc được không? Đặc điểm của cây là gì? Cách trồng ra sao?
Một số bài thuốc chữa bệnh từ cây duối
Chữa chứng bí tiểu, nước tiểu màu đỏ do nóng trong người
- Nguyên liệu: 20gr rễ và cành cây duối.
- Cách thực hiện: Rửa sạch dược liệu và đun cùng với 500ml nước cho đến khi lượng nước còn lại phân nửa. Chắt lọc và chia thành 3 phần nhỏ để uống trong ngày. Dùng liên tục trong 10 ngày.
Bài thuốc chữa đái buốt, nước tiểu đục
- Nguyên liệu: Vỏ rễ cây duối, rễ cây nhót rừng, cỏ nhọ nồi mỗi vị 20gr; râu ngô, bông mã đề, bạch mao căn mỗi vị 30gr.
- Cách thực hiện: Rang vỏ rễ cây duối và rễ cây nhót rừng, sau đó trộn cùng với các nguyên liệu khác và đem sắc lấy nước dùng. Chia thành 3 phần để uống trong ngày.
Bài thuốc chữa phù thũng
- Nguyên liệu: Lá cây duối, vỏ bưởi (rửa sạch), cây bố rừng, vỏ quýt mỗi vị 12gr; vỏ tỏi và củ sả mỗi vị 10gr.
- Cách thực hiện: Đun 600ml nước với thang thuốc trên cho đến khi còn lại khoảng 200ml nước. Lọc lấy nước và uống trong ngày. Lưu ý, đun thang thuốc 2 lần nước.
Bài thuốc giúp giảm đau do bị gãy xương
- Nguyên liệu: Vỏ duối, thanh táo, chuối tiêu và dây tơ hồng với liều lượng bằng nhau.
- Cách thực hiện: Giã nhuyễn toàn bộ nguyên liệu và đắp lên vị trí xương gãy. Dùng băng gạc để băng cố định.
Bài thuốc trị nhức đầu do thời tiết thay đổi
- Nguyên liệu: Nhựa cây duối và nhựa chút vôi tôi.
- Cách thực hiện: Phết nhựa cây duối lên hai miếng giấy nhỏ và thêm một lớp nhựa chút vôi tôi. Dán miếng giấy lên hai bên thái dương. Thực hiện 1-2 lần mỗi ngày.
Bài thuốc trị mụn nhọt sưng đau (trường hợp chưa vỡ mủ)
- Nguyên liệu: Nhựa cây duối.
- Cách thực hiện: Phết nhựa cây duối lên miếng giấy nhỏ và dán lên vị trí mụn nhọt. Giữ trong khoảng 3 giờ rồi gỡ bỏ. Thực hiện 2 lần mỗi ngày.
Bài thuốc hỗ trợ điều trị bệnh sỏi thận
- Nguyên liệu: 15 lá cây duối.
- Cách thực hiện: Ngâm lá cây duối cùng nước muối pha loãng trong khoảng 15 phút, sau đó lọc lấy nước cốt để uống trước khi đi ngủ.
Bài thuốc trị đau răng
- Nguyên liệu: Vỏ cây duối tươi và rượu đặc.
- Cách thực hiện: Đầu tiên, hãy ngâm vỏ cây duối tươi trong rượu đặc. Sau khoảng 10 ngày ngâm, bài thuốc sẽ sẵn sàng sử dụng. Sau đó, sử dụng một nhúm bông gòn để hút một lượng rượu vừa đủ và chấm lên vị trí đau răng.
Bài thuốc giúp lợi sữa
- Nguyên liệu: 50gr lá duối tươi hoặc 20gr lá duối khô.
- Cách thực hiện: Đầu tiên, hãy sắc lá duối để lấy nước dùng. Mỗi ngày dùng 1-2 lần để cải thiện tình trạng thiếu sữa.
Xem thêm: Lợi ích làm thuốc hay từ cây dành dành – cúc hoa vàng – cây cúc tần
Lưu ý khi sử dụng cây duối để chữa bệnh
Một số lưu ý khi sử dụng cây duối để điều trị bệnh:
- Đối tượng bị dị ứng hoặc mẫn cảm với một số thành phần của dược liệu cây duối không nên sử dụng.
- Cần thận trọng khi sử dụng cây duối cho phụ nữ mang thai, phụ nữ đang cho con bú, trẻ nhỏ, và người cao tuổi. Trước khi sử dụng, những đối tượng này nên tham khảo ý kiến của bác sĩ.
- Cây duối có thể gây ra một số tác dụng phụ như tiêu chảy, phát ban da, kích ứng da ở một số trường hợp.
Trên đây là những lưu ý cần tham khảo trước khi sử dụng cây duối để điều trị bệnh. Vì thông tin về cây duối còn hạn chế và chưa được nghiên cứu nhiều trong y học hiện đại, vì vậy, trước khi sử dụng, nên tham khảo ý kiến của bác sĩ hoặc lương y để có liều lượng và cách dùng phù hợp nhất.
Bà bầu ăn trái duối được không?
Theo các chuyên gia, bà bầu có thể ăn trái duối với lượng vừa phải. Trái duối có nhiều chất dinh dưỡng tốt cho sức khỏe, bao gồm vitamin C, vitamin A, kali, sắt,… Trái duối cũng có tác dụng giải nhiệt, thanh lọc cơ thể, giúp bà bầu cảm thấy khỏe khoắn hơn.
Dưới đây là một số lợi ích của trái duối đối với bà bầu:
- Tăng cường sức đề kháng: Trái duối có chứa nhiều vitamin C, giúp tăng cường sức đề kháng của cơ thể, giúp bà bầu chống lại các bệnh tật.
- Giúp tiêu hóa tốt: Trái duối có chứa chất xơ, giúp hệ tiêu hóa hoạt động tốt hơn, ngăn ngừa táo bón.
- Bổ sung kali: Kali là một chất điện giải quan trọng, giúp điều hòa huyết áp và nhịp tim.
- Bổ sung sắt: Sắt là một chất dinh dưỡng cần thiết cho sự phát triển của thai nhi.
Tuy nhiên, bà bầu cũng cần lưu ý một số điều sau khi ăn trái duối:
- Chỉ nên ăn trái duối chín, tránh ăn trái duối xanh vì có thể gây khó tiêu, đầy bụng, tiêu chảy.
- Hạn chế ăn trái duối quá nhiều vì có thể gây nóng trong, táo bón.
- Nếu bà bầu có tiền sử dị ứng với trái duối, nên tham khảo ý kiến bác sĩ trước khi ăn.
Xem thêm: Cách bào chế bài thuốc trị bệnh từ sâm cau – cây xấu hổ – hoa nhài – Cây cỏ luồng
Cách trồng và chăm sóc cây duối
Cây duối có dễ sống không?
Cây duối là loại cây dễ sống và có thể sinh sống tốt trên nhiều loại đất, bao gồm cả đất cằn và đất sỏi. Việc chuẩn bị đất trồng cũng khá đơn giản. Cây duối có thể chịu được không khí mặn ở gần biển và cũng có thể chịu được vùng ngập lụt thường xuyên. Ngoài ra, cây này cũng có thể chịu được ánh sáng trực tiếp và bóng râm.
Vị trí trồng cây duối có thể rất đa dạng. Bạn có thể trồng cây sát tường rào để tạo nên một hàng rào cây xanh. Hoặc trồng 2 cây trước cổng để tạo thành một mái vòm cổng độc đáo. Cây duối cũng thích hợp để trồng trong chậu và cắt tỉa để tạo thành cây bonsai. Tuy nhiên, vị trí trồng cây duối cần phù hợp với phong cảnh của ngôi nhà và không gương mặt sống của cây.
Có thể trồng cây duối bằng cách nào?
Cách bứng cây tự nhiên đem về nhà trồng: Cây duối thường mọc dại tự nhiên và có thể bứng cây duối từ tự nhiên về nhà trồng. Khi bứng cây, bạn cần chú ý một số điều như sau:
-
Bứng cây nên chọn bầu rộng và không để bể bầu đất, vì cây duối dễ bị chết nếu bể bầu. Sau khi bứng cây, hãy quấn lưới chặt quanh bầu đất để tránh bể bầu.
-
Cắt tỉa toàn bộ các cành nhỏ, chỉ để lại một ít lá để cây quang hợp và dễ mọc rễ.
-
Sử dụng keo để bôi vào các vết cắt ở rễ, cành và thân cây.
-
Trước khi trồng, hỗn hợp thoát nước gồm xơ dừa, phân bò và thuốc kích thích nhanh ra rễ nên được trộn vào đất.
-
Cần che phủ cây bằng lưới để cây không mất nước và tránh cây chết do thiếu nước.
Cây duối là loài cây phổ biến được trồng làm cảnh, hàng rào và cây bonsai trong các vùng quê Việt Nam. Với tuổi thọ lâu và dễ sống, cây duối ngày càng được ưa chuộng.
Xem thêm: Kỳ diệu bài thuốc chữa bệnh từ chè dây – cây vòi voi – chuối hột – cây núc nác
Tổng kết, cây duối không chỉ là một loại cây gỗ và thực phẩm quý báu, mà còn là một phần quan trọng của di sản văn hóa và y học dân gian. Nó đóng vai trò quan trọng trong việc cải thiện cuộc sống hàng ngày của chúng ta thông qua những giá trị dinh dưỡng và y học mà nó mang lại.
Hơn nữa, cây duối có khả năng bảo vệ môi trường và đất đai, đóng góp vào sự ổn định của cảnh quan tự nhiên. Thuốc Nam Triệu Hòa luôn sẵn sàng hỗ trợ và trả lời mọi thắc mắc về loài cây duối này. Hãy liên hệ với chúng tôi nếu bạn cần thêm thông tin hoặc muốn khám phá sâu hơn về tầm quan trọng của cây duối.
