Cây xá xị, hay còn gọi là trầm, hương, thủy trầm, là một loại cây gỗ quý hiếm có giá trị kinh tế và sử dụng cao. Với tên khoa học là Aquilaria crassna, cây xá xị đã từ lâu trở thành biểu tượng của sự độc đáo trong ngành nông nghiệp và làm đẹp.
Được tìm thấy chủ yếu ở Đông Nam Á, đặc biệt là tại Việt Nam, cây xá xị không chỉ mang lại gỗ quý và thần thái thẩm mỹ cho nghệ thuật làm đồ nội thất và đồ thủ công mỹ nghệ mà còn có tác dụng dược lý ấn tượng.
Cùng Thuốc Nam Triệu Hòa khám phá thêm về loài cây độc đáo này và những lợi ích mà nó mang lại cho con người.
Giới thiệu về cây xá xị
Tổng quan
Cây xá xị, còn được gọi là gù hương, rè hương, cô châu, canh châu… có tên khoa học là Cinnamomum parthenoxylon Meissn hoặc Sassafras parthenoxylon Meissn, thuộc họ long não Lauraceae. Đây là một loại cây gỗ cao cấp, có mùi hương đặc biệt.
Tinh dầu có trong thân, lá và rễ của cây có mùi hương tương tự nước uống Xá Xị (Salsepareille), một loại nước uống đã được đóng chai và nhập khẩu từ Mỹ và Pháp. Tên cây xá xị được đặt theo mùi hương đặc biệt và cao cấp của nó, tương tự như loại nước uống này.
Gần đây, cây này đã được người dân ở các tỉnh phía Nam phát hiện và với những ưu điểm đặc biệt của nó, cây xá xị đang ngày càng được “săn đón” nhiều hơn.
Đặc điểm hình thái
Cây xá xị có hình dạng trụ, cao khoảng 12-20m, và đường kính thân cây từ 50-60cm. Vỏ cây có màu xám nâu, cành trưởng thành cũng có hình dạng trụ, cành non có 4 cạnh mịn màng.
Lá cây xá xị có hình dạng trứng, đầu lá nhọn, dài khoảng 12-18cm, rộng 5-7cm, và có 3 gân hoặc gân nhỏ giống như lông chim. Cuống lá gầy, ngắn khoảng 4cm.
Hoa của cây xá xị là hoa lưỡng tính, mọc ở kẽ lá, màu trắng, có lớp lông phủ, và có một ít mùi hương nhẹ. Quả xá xị có hình dạng cầu, khi chín có màu xám vàng hoặc tím đen, và có mùi hương thơm.
Cây xá xị có chiều rộng tán lớn, tạo nên không gian bóng mát. Chính nhờ đặc điểm này mà nhiều người sử dụng cây xá xị làm cây bóng để che nắng cho sân vườn, làm cho cảnh quan trở nên mát mẻ.
Đặc điểm sinh học
Cây xá xị là loại cây gỗ lá sớm rụng, có nghĩa là lá của cây sẽ rụng hết vào mùa đông. Đây là đặc điểm chung của nhiều loài cây gỗ ở vùng nhiệt đới.
Cây xá xị có khả năng chịu hạn tốt. Cây có thể chịu được điều kiện khô hạn trong thời gian dài mà không bị chết. Điều này là nhờ vào hệ thống rễ của cây xá xị rất phát triển, có thể hút nước sâu từ trong lòng đất.
Cây xá xị thích hợp với đất tơi xốp, giàu dinh dưỡng. Cây có thể sinh trưởng tốt trên nhiều loại đất khác nhau, nhưng đất tơi xốp, giàu dinh dưỡng sẽ giúp cây phát triển khỏe mạnh và cho chất lượng gỗ tốt hơn.
Cây xá xị có tuổi thọ cao, trung bình từ 20-50 năm. Có những cây xá xị có tuổi thọ lên đến 100 năm. Tuổi thọ cao giúp cây xá xị tích lũy được nhiều tinh dầu, làm cho gỗ của cây có mùi thơm đặc trưng và giá trị cao.
Phân bố
Cây xá xị có thân cao và dễ tiếp thu ánh sáng mặt trời, giúp nó dễ sinh trưởng và phát triển. Điều này là một lợi thế giúp cây xá xị thích nghi tốt với khí hậu của Việt Nam, là khí hậu nhiệt đới ẩm gió mùa.
Cây xá xị được phân bổ rộng rãi ở các vùng rừng nhiệt đới ở Việt Nam, Trung Quốc, Thái Lan, Malaysia, Indonesia và nhiều nơi khác. Ở Việt Nam, cây xá xị mọc ở các tỉnh phía Bắc và đặc biệt phổ biến ở Lâm Đồng, Đồng Nai, Sông Bé và khu vực từ Quảng Trị trở vào phía Nam.
Xem thêm: Cỏ Xạ Hương là cây gì? Đặc điểm ra sao công dụng thế nào?
Xá xị dùng làm cảnh
Cây xá xị là loại cây gỗ lớn, có thân hình trụ thẳng, cao từ 10-20m. Cây có tán lá rộng, xanh mát, tạo bóng râm cho khu vườn. Cây xá xị có mùi thơm đặc trưng, giúp không gian sống thêm thư giãn, dễ chịu.
Cây xá xị có thể được trồng làm cảnh ở các công viên, khu đô thị, khu du lịch,… Cây cũng có thể được trồng làm cảnh ở sân vườn nhà ở. Cây xá xị có những công dụng làm cảnh như sau:
- Tạo bóng mát: Cây xá xị có tán lá rộng, xanh mát, giúp tạo bóng râm cho khu vườn. Điều này giúp giảm nhiệt độ, tạo không gian mát mẻ cho khu vườn.
- Tạo cảnh quan đẹp: Cây xá xị có thân hình trụ thẳng, cao ráo, tạo nên sự sang trọng, đẳng cấp cho khu vườn. Cây cũng có tán lá rộng, xanh mát, tạo nên một không gian xanh mát, dễ chịu.
- Tạo mùi thơm dễ chịu: Cây xá xị có mùi thơm đặc trưng, giúp không gian sống thêm thư giãn, dễ chịu. Mùi thơm của cây xá xị có tác dụng thư giãn, giảm căng thẳng mệt mỏi, giúp tinh thần thoải mái.
Ngoài ra, cây xá xị còn có một số công dụng khác như:
- Làm cây thế bonsai: Cây xá xị có thể được trồng làm cây thế bonsai. Cây xá xị có thân gỗ cứng cáp, có thể uốn nắn thành nhiều hình dáng khác nhau.
- Làm cây cảnh nội thất: Cây xá xị có thể được trồng trong chậu, đặt trong nhà để trang trí. Cây xá xị có thể giúp thanh lọc không khí, mang lại không gian sống trong lành, dễ chịu.
Tuy nhiên, khi trồng cây xá xị làm cảnh cần lưu ý một số vấn đề sau:
- Chọn loại cây xá xị phù hợp: Có nhiều loại cây xá xị khác nhau. Khi trồng cây xá xị làm cảnh cần chọn loại cây xá xị có kích thước phù hợp với không gian trồng.
- Chăm sóc cây xá xị đúng cách: Cây xá xị là loại cây dễ trồng và dễ chăm sóc. Tuy nhiên, cần tưới nước thường xuyên cho cây, đặc biệt là vào mùa khô. Ngoài ra, cần bón phân cho cây định kỳ để cây phát triển tốt.
Xem thêm: Bài thuốc hay bạn nên biết từ cây xuyên tâm liên – hành củ – cây trinh nữ hoàng cung
Giá trị kinh tế từ gỗ và tinh dầu xá xị
Gỗ xá xị
Gỗ xá xị có màu vàng đậm, vân gỗ đẹp, có mùi thơm đặc trưng. Gỗ xá xị có độ bền cao, không bị mối mọt, cong vênh, co ngót. Gỗ xá xị được sử dụng để làm đồ thủ công mỹ nghệ, đồ nội thất,… Gỗ xá xị có giá trị kinh tế cao, được xếp vào nhóm gỗ quý hiếm.
- Gỗ xá xị có giá trị kinh tế cao, được xếp vào nhóm gỗ quý hiếm. Gỗ xá xị có màu vàng đậm, vân gỗ đẹp, có mùi thơm đặc trưng. Gỗ xá xị có độ bền cao, không bị mối mọt, cong vênh, co ngót. Gỗ xá xị được sử dụng để làm đồ thủ công mỹ nghệ, đồ nội thất,…
- Gỗ xá xị được sử dụng để làm đồ thủ công mỹ nghệ như tượng, tranh, bình hoa,… Gỗ xá xị có màu vàng đậm, vân gỗ đẹp, có mùi thơm đặc trưng, tạo nên giá trị thẩm mỹ cao cho các sản phẩm thủ công mỹ nghệ.
- Gỗ xá xị cũng được sử dụng để làm đồ nội thất như bàn ghế, giường ngủ, tủ kệ,… Gỗ xá xị có độ bền cao, không bị mối mọt, cong vênh, co ngót, tạo nên sự sang trọng, đẳng cấp cho không gian sống.
Tinh dầu xá xị:
Tinh dầu xá xị được chiết xuất từ gỗ, rễ, lá, quả của cây xá xị. Tinh dầu xá xị có mùi thơm dịu nhẹ, có tác dụng thư giãn, giảm căng thẳng mệt mỏi. Tinh dầu xá xị được sử dụng trong y học, làm nước hoa,… Tinh dầu xá xị cũng có giá trị kinh tế cao, được sử dụng trong nhiều lĩnh vực.
- Tinh dầu xá xị có giá trị kinh tế cao, được sử dụng trong nhiều lĩnh vực. Tinh dầu xá xị có mùi thơm dịu nhẹ, có tác dụng thư giãn, giảm căng thẳng mệt mỏi. Tinh dầu xá xị được sử dụng trong y học, làm nước hoa,…
- Tinh dầu xá xị được sử dụng trong y học để hỗ trợ điều trị các bệnh đường hô hấp, giảm đau, giảm căng thẳng mệt mỏi, chữa lành vết thương,… Tinh dầu xá xị được sử dụng trong làm nước hoa để tạo mùi hương dễ chịu, thư giãn.
- Ngoài ra, tinh dầu xá xị còn được sử dụng trong các sản phẩm mỹ phẩm như kem dưỡng da, dầu gội,… Tinh dầu xá xị có tác dụng dưỡng da, chống lão hóa, giúp da sáng mịn, căng bóng.
Tuy nhiên, giá trị kinh tế của cây xá xị đang bị đe dọa bởi tình trạng khai thác quá mức. Cây xá xị là loại cây gỗ quý hiếm, có giá trị kinh tế cao, nên bị nhiều người khai thác trái phép để bán. Điều này dẫn đến tình trạng suy giảm số lượng cây xá xị trong tự nhiên, gây nguy cơ tuyệt chủng cho loài cây này.
Để bảo tồn cây xá xị, cần có các biện pháp quản lý chặt chẽ việc khai thác cây xá xị. Cần tăng cường tuyên truyền, nâng cao nhận thức của người dân về tầm quan trọng của việc bảo tồn cây xá xị.
Xem thêm: Cỏ Tranh là cây gì? Đặc điểm thế nào? Tác dụng gì với sức khỏe?
Tác dụng dược lý của cây xá xị
Hỗ trợ điều trị bệnh đường hô hấp:
Tinh dầu xá xị có tác dụng kháng khuẩn, chống viêm, giảm ho, long đờm,… Do đó, tinh dầu xá xị được sử dụng để hỗ trợ điều trị các bệnh đường hô hấp như viêm họng, viêm phế quản, ho khan, ho có đờm,…
Giảm đau, giảm căng thẳng mệt mỏi:
Tinh dầu xá xị có tác dụng thư giãn, giảm căng thẳng mệt mỏi. Do đó, tinh dầu xá xị được sử dụng để xoa bóp, massage, giúp giảm đau, giảm căng thẳng, mệt mỏi.
Chữa lành vết thương:
Tinh dầu xá xị có tác dụng kháng khuẩn, chống viêm, giúp vết thương nhanh lành. Do đó, tinh dầu xá xị được sử dụng để bôi ngoài da, giúp vết thương do tai nạn, vết mổ nhanh lành.
Chống ung thư:
Một số nghiên cứu đã chỉ ra rằng tinh dầu xá xị có tác dụng chống lại sự phát triển của tế bào ung thư. Tuy nhiên, cần có thêm nhiều nghiên cứu để xác nhận tác dụng này.
Làm đẹp:
Tinh dầu xá xị có tác dụng dưỡng da, chống lão hóa, giúp da sáng mịn, căng bóng. Do đó, tinh dầu xá xị được sử dụng trong các sản phẩm mỹ phẩm.
Tăng cường hệ miễn dịch:
Tinh dầu xá xị có tác dụng tăng cường hệ miễn dịch, giúp cơ thể chống lại các tác nhân gây bệnh.
Tăng cường lưu thông máu:
Tinh dầu xá xị có tác dụng tăng cường lưu thông máu, giúp cơ thể khỏe mạnh, dẻo dai.
Giúp ngủ ngon:
Tinh dầu xá xị có tác dụng thư giãn, giúp ngủ ngon.
Xem thêm: Tìm bài thuốc chữa bệnh từ cây vọng cách – cây dâu tằm – Cây cỏ tranh
Ý nghĩa phong thủy của cây xá xị
Cây xá xị là loại cây gỗ quý hiếm, có giá trị kinh tế cao. Ngoài ra, cây xá xị còn có ý nghĩa phong thủy quan trọng.
- Theo quan niệm của người xưa, cây xá xị có tác dụng xua đuổi tà ma, mang lại bình an, may mắn cho gia chủ. Gỗ xá xị có mùi thơm đặc trưng, giúp thanh lọc không khí, mang lại cảm giác thư thái, dễ chịu cho tinh thần. Điều này giúp gia chủ có tinh thần thoải mái, giảm căng thẳng mệt mỏi, từ đó có thể tập trung vào công việc và cuộc sống.
- Cây xá xị còn có tác dụng mang lại tài lộc, thịnh vượng cho gia chủ. Gỗ xá xị có màu vàng đậm, tượng trưng cho sự giàu sang, phú quý. Mùi thơm của gỗ xá xị cũng có tác dụng thu hút tài lộc, may mắn.
- Ngoài ra, cây xá xị còn có tác dụng cải thiện sức khỏe cho gia chủ. Gỗ xá xị có tác dụng kháng khuẩn, chống viêm, giúp giảm đau, chữa lành vết thương. Mùi thơm của gỗ xá xị cũng có tác dụng thư giãn, giúp ngủ ngon.
Tuy nhiên, khi sử dụng cây xá xị phong thủy, cần lưu ý một số vấn đề sau:
- Chọn loại cây xá xị phù hợp với mệnh của gia chủ. Cây xá xị có nhiều loại khác nhau, mỗi loại có màu sắc và đặc điểm riêng. Tùy theo mệnh của gia chủ, nên chọn loại cây xá xị phù hợp để mang lại nhiều may mắn nhất.
- Chọn vị trí đặt cây xá xị phù hợp. Cây xá xị nên được đặt ở những vị trí trang trọng trong nhà, như phòng khách, phòng làm việc,… Tránh đặt cây xá xị ở những vị trí ẩm thấp, tối tăm.
- Chăm sóc cây xá xị đúng cách. Cây xá xị là loại cây dễ trồng và dễ chăm sóc. Tuy nhiên, cần tưới nước thường xuyên cho cây, đặc biệt là vào mùa khô. Ngoài ra, cần bón phân cho cây định kỳ để cây phát triển tốt.
Với những ý nghĩa phong thủy quan trọng, cây xá xị là loại cây được nhiều gia đình yêu thích. Sử dụng cây xá xị trong nhà sẽ giúp gia chủ có một cuộc sống an lành, may mắn và thịnh vượng.
Xem thêm: Cây Xương Sông là cây gì? Có đặc điểm và tác dụng ra sao với sức khỏe con người
Trong bài viết này, chúng ta đã cùng Thuốc Nam Triệu Hòa khám phá giá trị tuyệt vời của cây xá xị. Loại cây gỗ quý hiếm này không chỉ là nguồn cung cấp gỗ quý và thần thái thẩm mỹ cho nghệ thuật và làm đẹp mà còn có tác dụng dược lý đáng kinh ngạc.
Tinh dầu xá xị từ cây này giúp hỗ trợ điều trị nhiều bệnh tật, giảm đau, giảm căng thẳng, và còn có tiềm năng chống ung thư. Không chỉ có giá trị kinh tế cao, cây xá xị còn góp phần quan trọng vào bảo tồn môi trường và thúc đẩy sự phát triển bền vững. Đừng ngần ngại liên hệ với chúng tôi nếu bạn còn thắc mắc hoặc muốn tìm hiểu thêm về loài cây độc đáo này.
