Cây mần ri, với tên gọi thông thường là cây tiêu, là một trong những loại cây có tầm quan trọng to lớn trong lĩnh vực kinh tế và văn hóa. Loại cây này không chỉ là nguồn cung cấp gia vị quen thuộc trong nấu ăn mà còn mang theo giá trị y học và dược liệu truyền thống.
Mần ri không chỉ là một loại cây trồng thông thường mà còn là biểu tượng văn hóa và kết nối với nhiều nền văn hóa trên thế giới. Chúng ta cùng với Thuốc Nam Triệu Hòa sẽ tìm hiểu sâu hơn về cây mần ri và khám phá tất cả những khía cạnh đa dạng và quan trọng của loại cây này.
Đặc điểm cây mần ri
Đặc điểm hình thái
Mần ri, hay còn được gọi là cây mùng ri, màn ri, hoặc mằn ri, thuộc họ Màn Màn và có tên khoa học là Cleome chelidonii (hoa tím) hoặc Cleome gynandra (hoa trắng). Loài cây này có nguồn gốc từ Ấn Độ, Trung Quốc và Đông Nam Á.
Loài cây này là cây thảo mộc sống lâu năm, có rễ mọc thành chùm to hình trụ dài. Thân cây mần ri mềm mại và mang nhiều lông trắng, đạt chiều cao trung bình khoảng 1 mét.
Lá của mần ri có cấu trúc kép chân vịt, với mỗi lá kép chứa 5 lá chét nhỏ màu xanh. Mần ri có khả năng nở hoa quanh năm, với hoa nhỏ màu trắng hoặc tím mọc thành chùm ở đầu cành. Quả của mần ri có hình dáng bầu dục và chứa nhiều hạt nhỏ.
Thành phần dinh dưỡng
Theo Đông y, mần ri là thảo mộc tính ấm, vị đắng, có tác dụng tiêu đờm, thanh nhiệt, hoạt huyết, bổ khí.
Theo phân tích của y học hiện đại, thảo mộc này chứa nhiều hoạt chất có dược tính mạnh như: Glucocapparin, alucocleomin, glycoside. Hạt của quả mần ri chứa 0,04% viscosin và 0,1% axit viscosic. Ngoài ra, mần ri còn chứa vitamin A, protein, chất béo và đường khử.
Xem thêm: Bá Tử Nhân có đặc điểm gì dễ nhận ra? Tác dụng trong làm thuốc của cây?
Công dụng của cây mần ri
Công dụng của cây mần ri rất đa dạng và có nhiều lợi ích cho sức khỏe. Dưới đây là một số điểm nổi bật về công dụng của mần ri:
-
Điều trị đau nhức xương khớp: Mần ri chứa các chất chống viêm và giảm đau như Glucocapparin, alucocleomin và glycoside. Các chất này giúp giảm nhức mỏi và đau đớn ở các khớp xương, giúp phòng ngừa và giảm đau nhức do các bệnh về xương khớp.
-
Cải thiện chức năng gan: Mần ri có tính thanh nhiệt, bổ khí và thải độc tố, đặc biệt tốt cho sức khỏe gan. Sử dụng mần ri giúp làm giảm tình trạng nóng trong cơ thể, tăng cường chức năng của gan để loại bỏ độc tố và điều hòa chuyển hóa các chất. Chiết xuất mần ri hỗ trợ trong việc điều trị viêm gan, xơ gan, gan nhiễm mỡ và tổn thương gan.
-
Chữa cảm cúm, sốt, đau đầu: Các chất chống viêm trong mần ri cũng giúp tăng cường hệ miễn dịch. Mần ri hoa trắng được sử dụng để hạ sốt, giảm cảm, chữa cúm, ho, viêm xoang và đau đầu. Mần ri cũng ít gây tác dụng phụ so với các loại thuốc kháng sinh thông thường.
-
Hỗ trợ điều trị viêm cầu thận mãn tính: Theo Đông y, mần ri có tác dụng lợi tiểu và có thể hỗ trợ trong việc điều trị viêm cầu thận mãn tính.
-
Cung cấp dưỡng chất quan trọng: Mần ri cung cấp vitamin A, protein và chất béo tự nhiên, đây là những dưỡng chất quan trọng cho hệ miễn dịch và duy trì cấu trúc bên trong cơ thể.
Tuy nhiên, trước khi sử dụng mần ri hoặc bất kỳ loại thảo dược nào khác, nên tham khảo ý kiến chuyên gia y tế hoặc bác sĩ để đảm bảo an toàn và hiệu quả.
Xem thêm: Một số bài thuốc hay từ cây ké đầu ngựa – lá cây khổ sâm – cây kim tiền thảo
Các bài thuốc chữa bệnh từ cây mần ri
Mần ri có thể sử dụng tất cả các bộ phận rễ, thân, lá, hoa, hạt làm dược liệu chữa bệnh. Cây phát triển quanh năm, sau khi thu hái về sẽ được rửa sạch để dùng tươi hoặc phơi khô. Dưới đây là 3 bài thuốc để sử dụng mần ri chữa bệnh.
Chữa đau xương khớp, thoát vị đĩa đệm
Cách 1: Uống nước mần ri
- Dùng 200g mần ri tươi hoặc 30g mần ri khô đun với 300ml nước.
- Nước này uống trong ngày, thực hiện liên tục 2 – 3 tháng.
Cách 2: Đắp mần ri tươi
- Chuẩn bị các nguyên liệu: 100g mần ri tươi, 1 củ gừng nhỏ, 40ml rượu trắng loại 40 – 50 độ.
- Rửa sạch mần ri và gừng, để ráo nước rồi giã nhuyễn cùng nhau.
- Sao vàng hỗn hợp này lên cho đến khi có mùi thơm thì đổ rượu vào, đun sôi trong 2 phút.
- Cho tất cả vào một miếng vải sạch, chườm ở vị trí bị đau, thoát vị đĩa đệm.
- Sau 20 phút thì lấy bã ra chà xát lên chỗ bị đau. Thực hiện hàng ngày trước khi đi ngủ trong 1 – 2 tuần.
Bài thuốc mần ri cải thiện các bệnh về gan
- Liều lượng sử dụng là 50g mần ri khô loại hoa trắng.
- Rửa sạch, để ráo nước và cho vào ấm để hãm với 500ml nước sôi.
- Chờ cho mần ri khô được ngâm ủ để tiết ra hoạt chất thì bạn rót lấy nước uống trong một ngày.
- Thực hiện đều đặn để thải độc và làm mát gan, giảm tác hại khi phải dùng nhiều rượu bia.
Sử dụng mần ri chữa đau đầu, cảm cúm
Cách 1:
- Sử dụng 20g mần ri tươi, rửa sạch và ngâm nước muối loãng.
- Vớt ra để ráo nước, giã nhuyễn rồi đắp lên trán.
Cách 2:
- Sử dụng 700g mần ri tươi, bao gồm cả rễ, thân và lá.
- Rửa sạch, nấu với 5 lít nước cho sôi lên.
- Bắc nồi ra rồi xông hơi toàn thân trong 20 phút.
- Cơ thể sẽ nhanh chóng cảm thấy dễ chịu, giảm hẳn triệu chứng đau đầu và mệt mỏi.
Hỗ trợ điều trị lao hạch
- Chuẩn bị: 50 gram mần ri, 15 gram cam thảo và 50 gram hạ khô thảo
- Rửa sạch các dược liệu sau đó vớt ra để ráo nước rồi cho vào ấm nấu với 1 lít nước lọc.
- Đun sôi cho đến khi hỗn hợp đổi màu và sắc lại thì ngưng nấu. Lọc lấy nước thuốc và.chia làm 2 lần để uống trong ngày.
- Duy trì đều đặn và không ngắt quãng để đạt kết quả điều trị cao nhất.
Hỗ trợ điều trị đi tiểu khó, thận yếu
- Chuẩn bị: 50 gram mần ri và 50 gram bán chi liên
- Rửa sạch các dược liệu với nước muối pha loãng để diệt khuẩn.
- Sau đó cho tất cả vào ấm nấu với 500ml nước cho đến khi hỗn hợp sắc lại.
- Lọc lấy nước thuốc uống vào mỗi buổi sáng trong ngày.
Điều trị sưng hạch ở cổ, cạnh tai
- Chuẩn bị lá mần ri tươi với một lượng vừa đủ.
- Rửa sạch dược liệu sau đó đem ngâm trong nước pha loãng 10 phút để diệt khuẩn.
- Cho vào cối giã nát hoặc cho vào máy xay sinh tố xay nhuyễn rồi đắp lên vùng bị sưng hạch.
- Thực hiện đều đặn trong vài ngày đến vài tuần sẽ thấy bệnh thuyên giảm và khỏi hẳn.
Hỗ trợ chữa viêm cầu thận mãn tính, ho hen
- Chuẩn bị 40 gram mần ri hoa tím khô.
- Đem hoa tím khô đi rửa sạch để loại bỏ bụi bẩn và vi khuẩn.
- Cho vào ấm hãm cùng nước nóng để uống.
- Chờ cho đến khi hoạt chất ra hết thì lọc lấy nước uống, nên chia thành nhiều trong ngày và không để qua đêm.
Lưu ý: Trước khi sử dụng bất kỳ loại thuốc từ mần ri hay bất kỳ loại thảo dược nào khác, nên tham khảo ý kiến chuyên gia y tế hoặc bác sĩ để đảm bảo an toàn và hiệu quả.
Xem thêm: Cao Khỉ là cây gì? Đặc điểm nhận dạng ra sao? Tác dụng với sức khỏe?
Cách sử dụng cây mần ri
Cây mần ri có thể được sử dụng theo nhiều cách khác nhau để tận dụng các tác dụng chữa bệnh và cải thiện sức khỏe. Dưới đây là một số cách phổ biến để sử dụng cây mần ri:
Dùng tươi
Cách 1:
- Rửa sạch lá mần ri.
- Giã nát lá thành hỗn hợp mịn.
- Đắp hỗn hợp này lên vùng bị đau để giảm đau và sưng.
Cách 2:
- Rửa sạch lá mần ri.
- Xay nhuyễn lá để tạo thành hỗn hợp.
- Lọc lấy nước và uống. Nước này có thể được sử dụng để giải cảm hoặc điều trị các vấn đề về sức khỏe.
Dùng cây mần ri khô
- Phơi khô lá mần ri.
- Sau khi lá đã khô, sắc lấy nước để uống.
- Cũng có thể ngâm lá mần ri vào rượu và uống dần. Loại này thường cần thời gian ngâm để tạo ra một loại rượu thảo dược có tác dụng chữa bệnh.
Dùng dưới dạng thuốc
Cây mần ri cũng có thể được chế biến thành các dạng thuốc khác nhau như:
- Thuốc sắc: Lá mần ri được sắc lấy thành dạng nước để uống.
- Thuốc cao: Lá mần ri được xay nhuyễn, kết hợp với các thành phần khác để tạo thành dạng cao, thường dùng trong y học truyền thống.
- Thuốc viên: Các chiết xuất từ cây mần ri có thể được chế tạo thành viên nang hoặc viên uống dễ dàng sử dụng.
Khi sử dụng cây mần ri dưới dạng thuốc, quyết định liều lượng và cách sử dụng nên được thực hiện dưới sự hướng dẫn của chuyên gia y tế hoặc thầy thuốc.
Xem thêm: Cây Thảo Linh Chi là cây gì? Tác dụng đặc điểm và cách trồng thế nào?
Món ăn từ cây mần ri
Cây mần ri không chỉ được sử dụng trong các bài thuốc mà nó còn được sử dụng trong các bữa ăn hàng ngày.
Mần ri xào tỏi
Nguyên liệu: 300g mần ri tươi và 1 – 2 nhánh tỏi.
Cách làm như sau:
- Mần ri rửa sạch, thái thành các khúc nhỏ. Tỏi bóc vỏ và giã nhuyễn.
- Cho một chút dầu ăn vào chảo nóng, phi tỏi đến khi có mùi thơm thì cho mần ri vào xào.
- Xào nhanh trên lửa lớn để giữ độ giòn của mần ri.
- Gia giảm thêm gia vị để có một món ăn ngon mà bổ dưỡng.
Mần ri hầm gà
Nguyên liệu: 200g mần ri tươi và 100g thịt gà.
Cách thực hiện:
- Thái mần ri và thịt gà miếng vừa ăn.
- Hầm gà trong khoảng 1 tiếng.
- Mần ri xào sơ qua để tránh bị nát. Sau đó, cho vào nồi hầm thêm 10 – 15 phút.
- Nêm nếm gia vị và thưởng thức món ăn khi còn ấm.
Xem thêm: Xem ngay bài thuốc dân gian từ cây cam thảo đất – cây sâm bố chính – cây bách bộ
Lưu ý khi sử dụng cây mần ri
Để chữa bệnh bằng mần ri hiệu quả, cần tuân thủ các nguyên tắc sau:
-
Kiên trì và đều đặn: Thực hiện điều trị bằng mần ri một cách kiên nhẫn và đều đặn để đạt hiệu quả tốt nhất. Ngắt quãng quá trình điều trị có thể làm giảm hiệu quả chữa bệnh.
-
Sử dụng đúng liều lượng: Tuân thủ liều lượng được khuyến nghị, tránh sử dụng quá nhiều mần ri, vì có thể gây tác dụng phụ. Lưu ý rằng không dùng mần ri đối với phụ nữ mang thai, phụ nữ cho con bú và trẻ sơ sinh.
-
Chọn dược liệu sạch: Khi sử dụng mần ri tươi, hãy chọn dược liệu sạch, không nhiễm hóa chất. Đối với mần ri khô, tránh sử dụng loại có dấu hiệu ẩm mốc hoặc hư hỏng.
-
Xem xét mẫn cảm: Mặc dù mần ri là một loại cây bình thường, nhưng cũng có thể gây dị ứng nếu bạn rất mẫn cảm. Nếu bạn gặp dấu hiệu ngứa, mệt mỏi hoặc buồn nôn khi sử dụng mần ri, hãy ngừng sử dụng và tham khảo ý kiến bác sĩ.
Đặt biệt, trước khi sử dụng bất kỳ loại thuốc từ mần ri hay bất kỳ loại thảo dược nào khác, nên tham khảo ý kiến chuyên gia y tế hoặc bác sĩ để đảm bảo an toàn và hiệu quả.
Cách trồng và chăm sóc cây mần ri
Cây mần ri là loại cây dễ trồng, dễ chăm sóc, có thể trồng được ở nhiều vùng miền khác nhau. Tuy nhiên, để cây sinh trưởng và phát triển tốt, cần thực hiện đúng các quy trình chăm sóc và trồng cây.
Lựa chọn giống
Cây mần ri có thể trồng bằng hạt hoặc cây con.
- Trồng bằng hạt: Chọn hạt giống khỏe mạnh, không sâu bệnh. Ngâm hạt giống trong nước ấm khoảng 24 giờ rồi ủ trong khăn ẩm trong 2-3 ngày cho hạt nứt nanh. Sau đó, gieo hạt vào đất đã chuẩn bị sẵn.
- Trồng bằng cây con: Chọn cây con khỏe mạnh, không sâu bệnh, cao khoảng 10-15 cm.
Điều kiện trồng cây
- Cây mần ri có thể trồng ở nhiều loại đất khác nhau, nhưng thích hợp nhất là đất tơi xốp, giàu dinh dưỡng, có khả năng thoát nước tốt.
- Cây mần ri ưa sáng, nên trồng ở nơi có ánh nắng đầy đủ.
Quy trình chăm sóc
- Tưới nước: Cây mần ri cần được tưới nước thường xuyên, nhất là vào mùa khô.
- Bón phân: Cây mần ri cần được bón phân định kỳ 2-3 lần/năm, mỗi lần bón 1-2 kg phân chuồng hoai mục hoặc phân NPK.
- Làm cỏ, vun gốc: Thường xuyên làm cỏ, vun gốc để giúp cây phát triển tốt.
Thu hoạch và bảo quản
- Cây mần ri có thể thu hoạch sau 2-3 tháng trồng. Khi thu hoạch, cắt cành mần ri ở độ cao khoảng 10-15 cm.
- Có thể dùng cây mần ri tươi hoặc phơi khô để sử dụng.
- Cây mần ri phơi khô có thể bảo quản được trong thời gian dài.
Từ bài viết của Thuốc Nam Triệu Hòa, chúng ta đã thấy rõ tầm quan trọng của cây mần ri đối với sức khỏe và y học. Cây mần ri không chỉ là một nguồn cung cấp gia vị quý báu trong nấu ăn mà còn là một nguồn dược liệu đa dạng với nhiều tác dụng chữa bệnh quan trọng.
Từ việc giảm đau xương khớp, cải thiện chức năng gan, đến việc điều trị cảm cúm và các vấn đề về đường hô hấp, cây mần ri đóng vai trò quan trọng trong y học truyền thống và hiện đại. Nếu bạn có thắc mắc hoặc cần tư vấn về cây mần ri, hãy liên hệ với Thuốc Nam Triệu Hòa để được hỗ trợ tận tâm.
