Cây bọ mắm có vai trò quan trọng trong lĩnh vực làm thuốc đặc biệt là khi được sử dụng trong các bài thuốc chữa bệnh. Với khả năng chứa nhiều chất hóa học có lợi cho sức khỏe, cây bọ mắm có tác dụng điều trị nhiều loại bệnh khác nhau.
Khi được áp dụng vào trong các bài thuốc chữa bệnh, cây bọ mắm đem lại sự tin cậy và hiệu quả. Chất lượng cây và quy trình chế biến được kiểm soát chặt chẽ, giúp đảm bảo tính mạnh mẽ và an toàn của thuốc.
Vì vậy, để tìm hiểu kỹ hơn về đặc điểm cũng như công dụng của cây bọ mắm, Thuốc Nam Triệu Hòa mời bạn tham khảo thông qua bài viết dưới đây.
Đặc điểm của cây bọ mắm
- Bọ mắm còn được gọi là cỏ dòi, đại kích biển, cây dòi hồ.
- Tên khoa học là Pouzolzia zeylanica.
- Cây bọ mắm mọc bò lan trên mặt đất ở những cánh đồng ẩm thấp, bản địa trải dài từ Ấn Độ và bán đảo Đông Dương xuống Malaysia và quần đảo Philippin.
- Bọ mắm phát triển tự nhiên khắp nơi ở Việt Nam, được người dân sử dụng để tiêu diệt dòi bọ và làm thuốc chữa bệnh.
Đặc điểm sinh thái
Cây bọ mắm là là một loài thực vật có hoa trong họ Tầm ma, có dạng cây thảo mọc hoang. Thân cây nhỏ chia thành nhiều cành, có bọc lông và cây mềm.
Lá cây mọc riêng lẻ hoặc đôi khi mọc đối xứng, có lá phụ xuất hiện, hình mác, có lông trên các gân và cả hai mặt lá, thường nhiều hơn ở mặt dưới. Lá dài từ 4-9cm, rộng 1.5-2.5cm. Tiết lá dài khoảng 5mm, có lông trắng và có 3 gân bắt nguồn từ tiết lá.
Hoa cây dòi mọc thành chùm, không có tiết lá và thường mọc ở kẽ lá. Quả cây có hình dạng trứng nhọn ở hai đầu.
Cây bọ mắm mọc tự nhiên ở khắp các vùng của đất nước, từ đồng bằng đến trung du miền núi, từ miền Bắc đến miền Nam. Cây thường mọc nhiều nhất ở ven rừng, các cánh đồng, ven đường và trong các khu vườn.
Bộ phận dùng
Toàn bộ cây bao gồm thân, lá và rễ đều được sử dụng làm thuốc. Toàn cây có chứa chất nhầy.
Thu hái và chế biến
Cây dòi có thể thu hoạch quanh năm để sử dụng, nhưng thời điểm tốt nhất là từ tháng 5 đến 8. Lúc này, cây phát triển mạnh mẽ nhất, mang lại dược liệu có hiệu quả mạnh nhất và chất lượng tốt nhất.
Bảo quản
Toàn bộ cây sau khi thu hoạch có thể sử dụng tươi hoặc được làm sạch và phơi khô để dùng dần.
Xem thêm:Lá Đắng Là Là Cây Gì? Trông Như Thế Nào? Công Dụng Ra Sao?
Tác dụng của cây bọ mắm
Cây bọ mắm có vị ngọt hơi nhạt, tính mát. Ngày nay, cây bọ mắm được sử dụng rộng rãi trong y học cổ truyền lẫn y học hiện đại.
Trong y học cổ truyền
Trong lĩnh vực y học cổ truyền, cây bọ mắm được xem là một loại thuốc tự nhiên có tính mát, có tác dụng giảm đờm và giảm nhanh triệu chứng bệnh. Cây này đã lâu được sử dụng bởi dân gian để chữa trị nhiều chứng bệnh khác nhau, đặc biệt là các bệnh liên quan đến hệ hô hấp.
Trong y học hiện đại
Theo y học hiện đại, cây bọ mắm chứa nhiều chất hóa học có lợi cho sức khỏe, giúp điều trị bệnh hiệu quả. Có những tác dụng của cây bọ mắm gồm:
- Giúp điều trị các bệnh liên quan đến hệ hô hấp như cảm lạnh, ho khan, ho kéo dài không khỏi, viêm thanh quản mãn tính, viêm phổi.
- Chất flavonoid có trong cây bọ mắm có tác dụng chống oxy hóa, giúp ngăn chặn sự phát triển của các gốc tự do và ngăn ngừa ung thư.
- Chữa mụn nhọt, vảy nến, viêm sưng vú và giúp làm lành vết thương và quầng thâm bằng tính chất chống viêm và kháng khuẩn mạnh mẽ.
- Điều trị đau dạ dày do nhiễm vi khuẩn Helicobacter Pylori (HP) nhờ chất flavonoid và isoflavone. Chúng có khả năng bảo vệ acid ascorbic, giúp bảo vệ cơ thể khỏi sự tác động và phát triển của vi khuẩn HP – nguyên nhân chính gây các bệnh về dạ dày.
- Điều trị tiểu rắt và tiểu buốt do viêm đường tiết niệu, viêm bàng quang.
- Giúp giảm triệu chứng rong kinh.
- Ngăn ngừa và làm giảm đau răng.
Ngoài ra, ở một số quốc gia khác, cây bọ mắm còn được ứng dụng như sau:
- Tại Ấn Độ, cây bọ mắm được sử dụng để điều trị bệnh lậu, bệnh giang mai hoặc trị độc do rắn cắn. Trong ẩm thực Ấn Độ, nó thường được sử dụng như một loại rau ăn kèm với thịt bò khói và măng khô trong các dịp lễ.
- Ở Malaysia, phụ nữ sau sinh thường uống nước sắc từ lá bọ mắm hoặc dùng nước cốt lá tươi để tăng lượng sữa mẹ.
- Tại Trung Quốc, người ta thường nhai lá bọ mắm để chữa viêm mũi hoặc đau răng.
- Ở Việt Nam, người ta dùng bọ mắm giã nhuyễn và trộn vào nước mắm để ngăn chặn sự phát triển của dòi và bọ. Dân gian cũng thường nhai lá cây này để chữa trị các triệu chứng ho, viêm họng, viêm mũi, nứt nẻ da.
Xem thêm:Quả Chò Là Quả Gì? Đặc Điểm Nhận Dạng Và Công Dụng Cực Bạn Nên Biết
Bài thuốc từ bọ mắm được sử dụng
Chữa đinh nhọt, viêm sưng vú, vết bầm tụ máu
Giã nát một nắm cây bọ mắm đem rồi đắp lên vùng bị sưng đau để giảm đau và chữa viêm sưng
Chữa viêm mũi sưng đau
Dùng khoảng 15 – 20g lá hoặc hoa cây bọ mắm, giã nát với vài hạt muối, chiết lấy nước và dùng bông gòn đắp nước thuốc vào vùng mũi bị viêm, ngày thực hiện 3 – 4 lần.
Điều trị ho lao hay ho lâu ngày
Chuẩn bị 40g bọ mắm (khô) đem nấu nước uống hằng ngày, hoặc sắc kỹ cho keo lại thành dạng cao lỏng, sau đó trộn chung với mật ong nguyên chất. Uống mỗi ngày từ 3 – 4 lần, mỗi lần từ 10 – 15ml.
Điều trị viêm họng, viêm phế quản
Chuẩn bị lá bọ mắm (tươi) rồi rửa sạch lá, sau đó cho vào miệng nhai trực tiếp rồi nuốt lấy nước. Dùng kiên trì trong 7 ngày, các triệu chứng ho, đờm, đau họng sẽ giảm hẳn.
Điều trị đau răng
Chuẩn bị khoảng 25g lá bọ mắm (tươi). Mang lá đi rửa sạch rồi giã nát cùng một ít muối, sau đó chắt lấy phần nước cốt. Chia thành nhiều phần để sử dụng. Chỉ cần ngậm nước thuốc trong 15 phút rồi nhổ đi, cơn đau sẽ thuyên giảm nhanh chóng.
Điều trị tắc tia sữa, đái gắt, đái buốt
Chuẩn bị 30 – 40g bọ mắm. Đem rửa sạch với nước muối loãng, sắc lên uống hằng ngày. Trường hợp bị nặng có thể kết hợp với các thảo dược khác để mang lại hiệu quả điều trị tốt hơn.
Điều trị bệnh lao phổi
Chuẩn bị 30g bọ mắm kết hợp 30g cây long thảo. Đem tất cả dược liệu sắc lấy nước. Uống hằng ngày sẽ giúp giảm các cơn ho, cải thiện các triệu chứng lao phổi.
Lưu ý: Vì bọ mắm là cây thuốc nam nên cần kiên trì dùng lâu dài để thuốc phát huy công dụng.
Bài thuốc bổ phổi, chữa lao lực
Bọ mắm, thạch xương bồ, bách bộ, vỏ quýt, cam thảo, bạc hà, cát cánh. Hoặc Bọ mắm, trần bì, bách bộ, cam thảo, thạch xương bồ, mạch môn, mỗi vị lượng bằng nhau, nấu cao hoặc sắc nước uống hàng ngày.
Bài thuốc điều trị rong kinh
Nấu nước mát (nước sâm) từ cây bọ mắm:
- Lấy 1 nắm bọ mắm, mã đề, la hán quả, rễ cỏ tranh, râu ngô (râu bắp), thục địa, bông cúc. Cuối cùng không thể thiếu là mía lau, bí đao và đường phèn.
- Mía lau đập dập, xếp dưới đáy nồi, bí bỏ ruột, cắt khoanh tròn, xếp lên trên, sau đó cho các vị còn lại vào. Đổ đầy nước và đun cho ra chất. Nước sâm uống rất mát, có tác dụng tiêu trừ thấp nhiệt, điều kinh rất hiệu quả.
Hoặc làm bài thuốc đơn giản: 20g mỗi vị bọ mắm, nhọ nồi. Sắc lấy nước uống hàng ngày, đến khi hết rong kinh thì dừng.
Giúp thanh nhiệt thải độc
Dùng 10 đến 20g cây bọ mắm nấu lấy nước uống. Nên kết hợp cùng râu ngô, bông mã đề hay bạch mao căn để có hiệu quả tốt hơn.
Xem thêm: Rau Diếp Thơm Là Cây Gì? Có Làm Thuốc Được Không?
Giải đáp thắc mắc thường gặp về cây bọ mắm
Tại sao dân gian gọi bọ mắm là thuốc dòi
Cây bọ mắm dùng trong dân gian để chữa ho cảm, đau họng, thông sữa.
Đặc biệt là trong ngành ẩm thực Việt Nam, cây bọ mắm được dùng để chống giòi. Cây hái về đem cả cây thái nhỏ rồi trộn vào mắm tôm thì mắm không bị giòi bọ. Vì vậy cây mới có tên “bọ mắm” hay “thuốc dòi”.
Lưu ý khi sử dụng cây bọ mắm
Cây bọ mắm là một loại cây có nhiều tác dụng chữa bệnh, nhưng nó cũng có một số tác dụng phụ. Dưới đây là một số lưu ý khi sử dụng cây bọ mắm:
- Làm sạch dược liệu trước khi sử dụng.
- Không sử dụng cây bọ mắm quá nhiều, vì có thể gây buồn nôn, nôn.
- Nếu bị dị ứng với cây bọ mắm, bạn nên ngừng sử dụng cây bọ mắm ngay lập tức.
- Nếu có bất kỳ thắc mắc nào về việc sử dụng cây bọ mắm, bạn nên hỏi ý kiến bác sĩ.
- Cây bọ mắm là một loại cây thuốc dân gian được nhiều người biết đến, dễ trồng tại nhà. Tuy nhiên, nếu có ý định sử dụng lâu dài để chữa bệnh thì bạn nên tham khảo ý kiến của bác sĩ.
- Không nên lạm dụng thuốc với mục đích giải nhiệt lợi tiểu, vì có thể dẫn đến tình trạng mất nước, rối loạn điện giải.
Ngoài ra, bạn cũng cần lưu ý rằng cây bọ mắm có thể tương tác với một số loại thuốc, vì vậy bạn nên hỏi ý kiến bác sĩ trước khi sử dụng cây bọ mắm nếu bạn đang dùng thuốc.
Tránh sử dụng cây bọ mắm cho phụ nữ mang thai
Cây bọ mắm là một loại cây có nhiều tác dụng chữa bệnh, nhưng nó cũng có một số tác dụng phụ. Một trong những tác dụng phụ của cây bọ mắm là có thể gây động thai và sảy thai ở phụ nữ mang thai.
Cây bọ mắm có chứa một chất gọi là coumarin, có thể gây co bóp tử cung và dẫn đến sảy thai. Ngoài ra, cây bọ mắm cũng có thể gây ra các triệu chứng khác như buồn nôn, nôn, đau bụng, tiêu chảy,… ở phụ nữ mang thai.
Vì vậy, phụ nữ mang thai nên tránh sử dụng cây bọ mắm. Nếu bạn đang mang thai và có bất kỳ thắc mắc nào về việc sử dụng cây bọ mắm, bạn nên hỏi ý kiến bác sĩ.
Dưới đây là một số lý do tại sao phụ nữ mang thai nên tránh sử dụng cây bọ mắm:
- Cây bọ mắm có chứa coumarin, một chất có thể gây co bóp tử cung và dẫn đến sảy thai.
- Cây bọ mắm có thể gây ra các triệu chứng khác như buồn nôn, nôn, đau bụng, tiêu chảy,… ở phụ nữ mang thai.
- Chưa có nghiên cứu nào chứng minh rằng cây bọ mắm an toàn cho phụ nữ mang thai.
Nếu bạn đang mang thai và có bất kỳ thắc mắc nào về việc sử dụng cây bọ mắm, bạn nên hỏi ý kiến bác sĩ.
Trồng cây bọ mắm tại nhà có dễ không?
Cây bọ mắm là một loại cây có nhiều tác dụng chữa bệnh, đặc biệt là các bệnh về đường hô hấp. Cây bọ mắm có thể được trồng tại nhà, và cách trồng rất đơn giản.
Dưới đây là các bước trồng cây bọ mắm tại nhà:
- Chuẩn bị đất: Cây bọ mắm thích hợp trồng trong đất ẩm, có nhiều chất dinh dưỡng. Bạn có thể sử dụng đất vườn, đất trồng cây hoặc đất chuyên dụng cho cây cảnh.
- Gieo hạt: Hạt cây bọ mắm rất nhỏ, nên bạn cần gieo hạt vào đất ẩm, có độ sâu khoảng 1cm. Sau khi gieo hạt, bạn cần tưới nước cho đất ẩm đều.
- Tưới nước: Cây bọ mắm cần được tưới nước thường xuyên, đặc biệt là vào mùa khô. Bạn cần tưới nước cho đất ẩm đều, nhưng không nên tưới quá nhiều nước, vì có thể làm úng cây.
- Bón phân: Cây bọ mắm cần được bón phân định kỳ, 2-3 lần/tháng. Bạn có thể sử dụng phân hữu cơ hoặc phân hóa học để bón cho cây.
Tóm lại, cây bọ mắm (thuốc dòi) là một vị dược liệu tương đối tốt cho sức khỏe. Việc sử dụng cây thuốc dòi làm thuốc trị bệnh không quá khó thực hiện. Tuy nhiên, vì là thuốc chữa bệnh nên cần được sử dụng đúng liều lượng, đúng phương thức và đúng mục đích.
Hi vọng thông qua những thông tin đến từ Thuốc Nam Triệu Hòa, bạn sẽ hiểu được tầm quan trọng của cây bọ mắm trong y học truyền thống. Hãy liên hệ với các bác sĩ chuyên khoa để được tư vấn cụ thể về cách dùng cây thuốc dòi phù hợp, tránh gây ra những tác dụng phụ.
Xem thêm: Trái Bơm (Trái Bom) Là Quả Gì? Ăn Được Không? Có Tác Dụng Gì Cho Sức Khỏe
