Bạn đang tìm kiếm thông tin hữu ích về Cây Bá Bệnh (Mật Nhân), đây chính là nơi bạn cần đến. Trong chuyên mục vườn thuốc quanh nhà hôm nay Thuốc Nam Triệu Hòa mời bạn tìm hiểu thêm một loại cây mới đóng góp vào kho kiến thức cây thuốc y học cổ truyền.
Bài viết Cây Bá Bệnh (Mật Nhân) được nhóm biên tập viên tìm kiếm lọc từ những nơi uy tín được xác minh bởi các thầy thuốc, lương y, bác sĩ nên bạn đọc có thể yên tâm nguồn gốc cây thuốc này.
Ngoài ra một nguồn uy tín bạn có thể tham khảo về là từ bách khoa toàn tư, hãy tìm thêm về cây thuốc này tại đây
Cây Bá Bệnh là vị dược liệu đã được nghiên cứu để điều trị các bệnh lý xương khớp, da liễu, hỗ trợ gan mật và tăng cường chức năng sinh lý nam giới. Loại cây đa công dụng này là gì, cách sử dụng ra sao, hãy cùng tìm hiểu qua bài viết dưới đây.
Tên gọi khác: Mật nhân, bách bệnh, mật nhơn, tho nan ( Lào), long jack (Mỹ), tongkat ali (Malaysia)
Tên cây theo khoa học: Eurycoma longifolia
Chi họ: Chi Eurycoma, họ Simaroubaceae (Thanh thất)
Cây bá bệnh còn được biết đến với nhiều tên gọi khác nhau như cây mật nhân hay cây bách bệnh. Đây là một loại cây bụi có thân mảnh có chiều cao khoảng 10m. Thân cây mọc thẳng đứng và thường không phân nhánh. Lớp vỏ bao bọc bên ngoài thân cây màu trắng xám hoặc vàng ngà.
Lá cây mọc kép chứa khoảng 30- 40 lá chét đối xứng nhau có mặt trên màu xanh bóng và trắng ở mặt dưới. Kích thước lá kép có thể dài đến 1 mét, trong khi đó các lá chét thường có chiều dài dao động từ 5 -20 cm và chiều ngang tối đa khoảng 6cm.
Khi trưởng thành, cây bá bệnh cho ra nhiều hoa và quả. Hoa thuộc dạng lưỡng tính, nở vào tháng 1 và 2 hàng năm, màu đỏ nâu, phát triển ở các nách lá thành từng cụm nhỏ hình chùy. Cánh hoa có kích thước khá nhỏ và mềm mại do có nhiều lông tơ mịn bao quanh.
Quả mật nhân thường ra vào giai đoạn tháng 4 – tháng 5. Nó có hình trứng chứa một hạt, vỏ cứng có rãnh nhỏ ở giữa. Khi còn non, quả có màu nâu vàng và chuyển dần sang màu nâu đỏ khi chín.Quả chín rụng xuống đất khi gặp điều kiện thuận lợi sẽ đâm chồi và phát triển thêm nhiều cây con mới.
- Rễ hình trụ tròn được cắt thành những khúc ngắn khoảng 40cm, bán kính từ 1 – 4 cm, bề mặt hơi cong
- Phía ngoài có màu vàng nâu, trơn láng hoặc xù xì nếu mọc nhiều rễ con.
- Cắt ngang rễ thấy có màu trắng ngà, không chứa vân
- Chất cứng, dùng tay rất khó bẻ gãy
Bá bệnh là loài bản địa của Malaysia và Indonesia. Nó cũng có thể được tìm thấy ở một số quốc gia khác như Việt Nam, Ấn Độ, Lào, Philippin, Nam Trung Quốc hay Thái Lan nhưng số lượng ít hơn.
Ở nước ta, bá bệnh ưa sống ở những vùng núi có độ cao dưới 1000 mét hoặc các khu vực trung du, Tây Nguyên hay những vùng đồi có chiều cao thấp.
Trừ hoa, tất cả các bộ phận của cây bá bệnh đều được sử dụng làm thuốc. Chúng bao gồm:
- Thân cây
- Lớp vỏ bên ngoài của thân cây
- Lá
- Rễ
- Quả
Trong số các bộ phận nói trên thì rễ mật nhân được sử dụng phổ biến nhất.
Dược liệu có thể được thu hái vào bất kì thời điểm nào trong năm. Lá cây và quả được đem về phơi khô ngay. Trong khi đó rễ, thân cây, vỏ thân sẽ được chặt thành những khúc ngắn rồi mới đem phơi hoặc sấy cho thật khô.
Dược liệu thôi sau khi phơi khô sẽ được cho vào các bịch ni lông và cột chặt miệng lại, bảo quản nơi thoáng mát. Tránh để nơi ẩm mốc khiến dược liệu bị mốc.
Phân tích thành phần của vị thuốc bá bệnh, các nhà nghiên cứu phát hiện các hợp chất sau:
- Chất đắng trong vỏ cây: Eurycomalacton, 2. 6 dimethoxybenzoquinon
- Các alcaloid : Bao gồm carbolin và 10-dimethoxycanthin
- Hợp chất quassinoid: Longilacton, 15-β-dihydroxyklaineanon hay eurycomalacton …
- Hợp chất triterpen: Niloticin, piscidinol A, và hyspidron
- Một số hoạt chất khác: campestrol, β-sitosterol, eurycoinanol, 2-O-β-D-glucopyranosid, 6 – dion…
Xem thêm: Cây Dã Hương Có làm thuốc được không? Đặc điểm của cây là gì? Cách trồng ra sao?
Vị thuốc bá bệnh
Tính mát, vị đắng
Bá bệnh có thể quy vào kinh can, thận
Theo Đông y, cây bá bệnh có tác dụng thanh giải lý nhiệt, lợi tiểu, lương huyết chuyên chủ trị các chứng: Chàm ở trẻ em, đi tiểu ra máu, đau mỏi lưng, chướng hơi, đầy bụng, ăn lâu tiêu. Ngoài ra, lá còn giúp chữa lở ngứa, quả chữa bệnh lỵ, lá giúp giải rượu và trị giun.
Một số tác dụng dược lý đã được chứng minh:
- Thử nghiệm nuôi cấy in vitro cho thấy cao bá bệnh có thể chống lại ký sinh trùng gây sốt rét
- Hàm lượng testosteron trong huyết thanh của độc vật giống đực có sự gia tăng đáng kể sau khi sử dụng chiết xuất từ rễ và thân bá bệnh. Chính vì vậy, các nhà nghiên cứu tin rằng bá bệnh có thể giúp làm tăng nội tiết tố, cải thiện khả năng sinh lý ở nam giới.
- Thử nghiệm thuốc được bào chế từ bá bệnh, xấu hổ và cây trâm bầu trên chuột cống trắng cho thấy nó có tác dụng lợi mật rõ rệt. Đồng thời thuốc còn đẩy nhanh tốc độ tái tạo của các tế bào gan chuột bị tổn thương, làm giảm tác hại của carbon tetraclorid đối với gan của loại động vật này. Khi dùng trên bệnh nhân, thuốc làm giảm bilirubin trong máu.
Dùng 4 – 6g thuốc dưới dạng sắc uống hoặc tán bột ngâm rượu, bào chế thành viên hoàn hay phối hợp cùng một số vị dược liệu khác.
Sử dụng cây bá bệnh quá liều hoặc tùy tiện kết hợp với các vị thuốc đông y khác có thể gây ra một số tác dụng phụ như:
- Đau đầu
- Đau bụng
- Buồn nôn, nôn ói
- Hạ huyết áp
- Hạ đường huyết
Xem thêm: Cây Bạc Hà là cây gì? Đặc điểm nhận dạng ra sao? Tác dụng với sức khỏe?
Bài thuốc sử dụng cây bá bệnh
1. Chữa liệt nửa người bên phải, tê lạnh cơ thể
– Thành phần:
- Xấu hổ, đậu chiều, dây trâu cổ và dây đau xương: Mỗi vị 8g
- Bách bệnh: 4g
- Cây thần sa: 6g
- Quả hồ tiêu chín ( phơi khô, bỏ vỏ ngoài, quế chi: 5g
- Gừng tươi: 3g
- Rễ đinh lăng:10g
– Cách dùng thuốc: Sắc uống, đều đặn dùng mỗi ngày 1 thang.
2. Chữa âm huyết suy kém
– Thành phần:
- Cây bá bệnh: 6g
- Dây ký sinh: 2g
- Đậu đen: 12g
- Hà thủ ô đỏ: 10g
- Các nguyên liệu khác gồm cây gùi, tang chi, rễ cỏ xước, cây huyết rồng, muống biển: Mỗi vị 8g
– Cách dùng thuốc: Sắc uống tương tự như bài trên
3. Chữa chướng hơi, đầy bụng, đau bụng, ăn lâu tiêu
– Thành phần:
- Cây mật nhân: 50g
- Củ sả, củ gấu, tiêu lốt: Mỗi vị 50g
- Vỏ quýt, thổ hoắc hương, thổ cam thảo, dây mơ, nhân trần, dây rơm, xuyên phác: Mỗi vị 100g
– Cách dùng thuốc:
Các vị trên đem tán thành bột, người lớn uống 12g/ngày, trẻ em dùng theo hướng dẫn của thầy thuốc.
4. Chữa bệnh ghẻ, lở ngứa và chàm ở trẻ em
– Chuẩn bị:
- 1 nắm lá bá bệnh
– Cách sử dụng:
Dùng lá bá bệnh nấu nước tắm rửa ở khu vực bị ảnh hưởng, kết hợp giã nát là cây để đắp lên khu vực cần điều trị cho đến khi da được chữa lành.
5. Chữa tắc kinh, đau bụng kinh
– Thành phần:
- 15g rễ bá bệnh
– Cách sử dụng:
Sắc lấy nước đặc uống mỗi ngày 1 lần. Liệu trình dùng thuốc trong 7 – 10 ngày liên tục.
6. Bồi bổ cơ thể, hỗ trợ tiêu hóa
– Thành phần:
- Rễ cây bá bệnh: 20g
- 10 quả chuối sứ khô
- 1 lít rượu trắng
– Cách sử dụng:
Đem chuối sứ nướng vàng và cho vào bình thủy tinh ngâm với rễ bá bệnh và rượu. Để bình rượu nơi mát mẻ trong 7 ngày có thể lấy ra uống. Mỗi lần uống 30ml x 3 lần/ngày.
7. Bài thuốc cải thiện sinh lý nam từ cây bách bệnh
– Thành phần:
- Bá bệnh: 400mg
- Nhân sâm: 50mg
- Linh chi: 50g
– Cách sử dụng:
Để chữa yếu sinh lý, bào chế thuốc thành viên nang và dùng theo hướng dẫn của thầy thuốc.
Có 2 cách trồng cây mật nhân:
- Trồng bằng hạt giống
- Trồng bằng cây con
Xem thêm: Cây Lá Gai là cây gì? Có đặc điểm gì và tác dụng làm thuốc như thế nào?
Trồng cây mật nhân bằng hạt giống
Bước 1: Chuẩn bị hạt giống
- Ngâm hạt giống tronng dung dịch thuốc tím KmnO4 nồng độ 0,1 % nửa tiếng. Ngâm như vậy để diệt khuẩn cho hạt giống.
- Vớt hạt giống ra rổ, giá cho ráo nước rồi tiếp tục ngâm trong nước nóng 55 độ C, ngâm khoảng 3- 4 tiếng.
- Chuẩn bị lớp vải mỏng, vớt hạt giống ra để ráo nước và ủ trong lớp vải mỏng ở nhiệt độ 30 độ C.
- Mỗi ngày mang hạt giống ngâm vào nước lạnh 1 tiếng đồng hồ cho đến khi thấy hạt giống nứt nanh thì mang ra gieo.( Chú ý không để hạt mọc mầm quá dài mới gieo thì dễ bị gãy)
Bước 2: Gieo hạt
Chuẩn bị đất:
- Làm tơi đất
- Tạo bầu nhỏ, sâu khoảng 0,5cm
- Bón thêm phân vào bầu để trực tiếp gieo hạt vào bầu
- Ngâm vào nước vôi 1 ít rơm rạ để khử trùng
Gieo hạt vào bầu
- Gieo 1 hạt giống đã nảy mầm vào bầu đất đã chuẩn bị rồi phủ 1 lớp đất mỏng lên trên
- Đậy lớp rơm rạ đã chuẩn bị lên trên bầu
Chăm sóc hạt giống
- Ngày tưới 2 lần nước lên để tạo độ ẩm cho hạt giống
- Khoảng 5 ngày sau cây con sẽ mọc lên ( mầm cây đội mũ)
- Khi mầm cây mọc lên bạn nên dỡ lớp rơm rạ bên trên ra cho cây hít thở, quang hợp.
- Chú ý làm giàn để che nắng cho bầu, không để cây non tiếp xúc trực tiếp với ánh nắng mật trời.
Bước 3: Chăm sóc cây con
- Trong 20 ngày đầu bạn nên tưới nước cho cây liên tục để đảm bảo độ ẩm
- Sau 20 ngày bạn chỉ nên tưới cho cây khi đất trên bề mặt cây khô
- Không nên bón phân trong 20 ngày đầu moiw trồng
- Trong 10 ngày đầu nếu hạt giống không mọc thành cây, bạn nên lập tức thay thế bằng hạt giống khác. Tuy nhiên cũng nên chú ý, chỉ thay thế hạt giống khi thời tiết mát mẻ, tưới nước đủ cho hạt giống để tạo đổ ẩm.
- Nếu nhiều hạt giống không mọc thành cây, ta nên xếp riêng những bầu đó sang chỗ khác để thay hạt giống mới cho tiện chăm sóc.
Trồng cây mật nhân bằng cây mật nhân con
Chọn cây con:
- Chọn cành hoặc cây không bị sâu bệnh,
- Có độ tuổi từ 1 năm trở lên và chu vi cành là từ 4 – 6 cm.
Chuẩn bị hố trồng cây
- Đào hố sâu khoảng 50x50cm
- Cho đất hỗn hợp vào để lấp đầy hố.
- Ban đầu, nên trồng cây ở chỗ mát hoặc dưới những tán cây to để tránh ánh nắng trực tiếp.
Chuẩn bị đất trồng
- Cây mật nhân đang quen sống ở vùng rừng núi với điều kiện khí hậu và thổ nhưỡng đặc biệt nên khi vừa di chuyển cây về nhà bạn cũng cần tạo môi trường sống thích hợp cho cây bằng cách:
- Pha đất cho thích hợp bằng cách pha thêm 20% phân gia cầm vào đất trồng để cây có thêm dinh dưỡng.
- Hoặc lấy trực tiếp đất ở vùng có cây mật nhân con mọc, cho vào bao mang về và trồng cây mật nhân trực tiếp vào đất đó.
Cách trồng:
- Khi vừa mang cây côn về, bạn không nên trồng xuống hỗ đã chuẩn bị mà bạn nên để nguyên cây trong bao ươm khoảng 15-20 ngày giúp cây bén rễ và ra lá non
- Tưới nước cho cây ngày 2 lần sáng và chiều.
- Sau khoảng 20 ngày, bạn chuyển cây con ra vị trí trồng mong muốn
- Đặt bầu cây non xuống
- Lấp đất đã chuẩn bị lên
Chú ý trồng cây chỗ mát, dưới những tán cây to để tránh ánh nắng trực tiếp vào cây con
Xem thêm:Cây Bạc Thau Có làm thuốc được không? Đặc điểm của cây là gì? Cách trồng ra sao?
Kiêng kỵ khi sử dụng cây bá bệnh
Không phải đối tượng nào cũng dùng được bá bệnh. Một số người sử dụng dược liệu này có thể gặp tác dụng phụ ngoài ý muốn hoặc khiến bệnh tình thêm trầm trọng. Cụ thể, cây bá bệnh không được khuyến khích sử dụng cho những trường hợp sau:
- Phụ nữ mang thai
- Người có thể trạng yếu, chẳng hạn như bệnh nhân bị ung thư
- Người đang gặp vấn đề về gan, mật, dạ dày
- Những trường hợp bị bệnh tim mạch
- Trẻ em dưới 10 tuổi
- Bệnh nhân đái tháo đường
- Người đang gặp vấn đề ở tuyến tiền liệt như: Bị viêm, u hay phì đại tuyến này
Các hoạt chất trong cây bá bệnh có thể tương tác làm biến đổi tính chất hoạt động của thuốc bác sĩ kê. Vì vậy, không sử dụng bá bệnh khi đang điều trị bằng thuốc Tây.
- Tham khảo ý kiến bác sĩ, thầy thuốc và những người có kinh nghiệm chuyên môn trước khi sử dụng
- Sử dụng nồi kim loại để sắc thuốc. Tránh dùng ấm kim loại có thể làm giảm dược tính của thuốc
- Dùng theo liều lượng thầy thuốc chỉ định
- Cứ sau mỗi 3 tháng sử dụng cây bá bệnh nên nghỉ 1 tháng rồi uống tiếp liệu trình mới. Không dùng kéo dài có thể gặp tác dụng phụ ngoài ý muốn.
Những thông tin liên quan đến đặc điểm, công dụng chữa bệnh của Cây Bá Bệnh (Mật Nhân) do ThuocNamTrieuHoa.vn đã tìm kiếm, biên tập theo đúng thông tin xác minh nhất đến quý độc giả. Cây Bá Bệnh (Mật Nhân) là vị thuốc với nhiều tác dụng tốt với sức khỏe mọi người, bạn có thể trồng hoặc nhân giống nếu có điều kiện.
Xem thêm video 70 cây thuốc quý Việt Nam – Bộ Y Tế:
Tổng kết về Cây Bá Bệnh (Mật Nhân):
Như vậy bài viết trên đây của nhóm biên tập ThuocNamTrieuHoa.vn vừa giúp bạn có thêm thông tin hay và hữu ích về Cây Bá Bệnh (Mật Nhân). Hãy chía sẻ bài viết nếu bạn thấy nó có thể giúp ích ai đó.
Tuy nhiên một điều quan trọng trước khi tiến hàng bất kỳ hoạt động nào liên quan đến sức khỏe hoặc sử dụng thông tin từ bài viết Cây Bá Bệnh (Mật Nhân), bạn cần tham khảo người có chuyên môn được xác minh trước khi tiến hành.
Ngoài ra mời bạn tham khảo những sản phẩm thảo dược của Lương Y Triệu Thị Hòa đã hỗ trợ điều trị bệnh cho hàng triệu người khắp mọi miền đất nước, có thể bạn sẽ tìm thấy điều giá trị giúp bạn.
Xem thêm: Cây Nàng Nàng Có làm thuốc được không? Đặc điểm của cây là gì? Cách trồng ra sao?
