Cốt toái bổ là một dược liệu quý trong Đông y với nhiều công dụng quan trọng. Loài cây này có tên khoa học Drynaria fortunei J.Sm. và còn được gọi bằng nhiều tên khác như Tắc kè đá, Ráng bay, Hộc quy…
Cốt toái bổ giúp làm mạnh gân xương, hoạt huyết, cầm máu, bổ thận và giảm đau. Để tìm hiểu thêm về Cốt toái bổ và cách sử dụng nó trong Đông y, chúng ta hãy theo dõi bài viết dưới đây của Thuốc Nam Triệu Hòa.
Khái quát chung về cốt toái bổ
Nguồn gốc – Phân bố
Cốt toái bổ có nguồn gốc ở Trung Quốc, sau đó được du nhập vào Việt Nam và một số nước khác ở Đông Nam Á.
Cốt toái bổ phân bố chủ yếu ở các tỉnh miền núi phía Bắc Việt Nam, như: Cao Bằng, Lạng Sơn, Lào Cai, Sơn La, Hòa Bình, Hà Nội tới Nghệ An. Cây mọc phụ sinh trên cây gỗ và đá, ở vùng rừng núi ẩm ướt.
Đặc điểm hình thái
Cốt toái bổ là một loài dương xỉ mọc bò, có thân rễ dẹt, mọng nước, phủ lông dạng vẩy màu nâu sét. Thân rễ có chiều dài 5 – 15 cm, rộng 1 – 2 cm, dày khoảng 3 mm, phủ dày đặc lông dạng vảy mầu nâu đến nâu tối. Đốt hết lông, dược liệu màu nâu tối. Mặt trên và hai bên thân có các vết sẹo tròn của gốc lá lồi hoặc lõm, ít khi còn rễ hình sợi.
Thu hái – Bảo quản
Cốt toái bổ được thu hái quanh năm, tốt nhất là vào mùa hè thu. Khi thu hái, cần chú ý không làm dập nát thân rễ.
Sau khi thu hái, rửa sạch thân rễ, cạo bỏ lông, thái mỏng và phơi khô hoặc sấy khô. Cốt toái bổ khô bảo quản ở nơi khô ráo, thoáng mát.
Xem thêm: Dứa Dại – Cây Thuốc Quý Trong Vườn Nhà Chữa Viêm Da, Tiểu Dường Hiệu Quả
Thành phần hóa học của cốt toái bổ
Thành phần hóa học của cốt toái bổ đã được nghiên cứu và xác định bao gồm các chất sau:
- Saponin triterpenoid: Chất này có tác dụng chống viêm, chống đau, chống oxy hóa.
- Flavonoid: Chất này có tác dụng chống oxy hóa, chống viêm, chống ung thư.
- Tanin: Chất này có tác dụng cầm máu, sát trùng.
- Alkaloid: Chất này có tác dụng kháng khuẩn, chống viêm.
- Carbohydrate: Chất này là nguồn cung cấp năng lượng cho cơ thể.
- Protein: Chất này là thành phần cấu tạo của tế bào, mô, cơ bắp.
- Lipid: Chất này là thành phần cấu tạo của màng tế bào, giúp điều hòa hoạt động của tế bào.
- Vitamin và khoáng chất: Cốt toái bổ chứa nhiều vitamin và khoáng chất cần thiết cho cơ thể, như vitamin A, vitamin C, vitamin E, vitamin K, sắt, canxi, kali,…
Xem thêm: Chẩn đoán và điều trị bệnh thoát vị đĩa đệm
Công dụng của cốt toái bổ
Cốt toái bổ có tác dụng làm mạnh gân xương
Cốt toái bổ có chứa các thành phần hóa học như saponin triterpenoid, flavonoid, tanin, alkaloid, carbohydrate, protein, lipid, vitamin và khoáng chất. Các thành phần này có tác dụng kích thích quá trình tổng hợp collagen, giúp tăng cường độ bền và dẻo dai của xương khớp.
Collagen là một loại protein chiếm khoảng 25% trọng lượng cơ thể, có vai trò quan trọng trong việc tạo nên cấu trúc của xương khớp. Khi cơ thể bị thiếu hụt collagen, xương khớp sẽ trở nên yếu và dễ bị tổn thương.
Cốt toái bổ giúp tăng cường tổng hợp collagen, giúp xương khớp chắc khỏe hơn, giảm nguy cơ gãy xương, bong gân, trật khớp.
Cốt toái bổ có tác dụng hoạt huyết, cầm máu
Cốt toái bổ có chứa các thành phần hóa học như saponin triterpenoid, flavonoid, tanin. Các thành phần này có tác dụng tăng cường tuần hoàn máu, giúp cầm máu nhanh chóng.
Saponin triterpenoid có tác dụng chống viêm, giảm đau, giúp giảm chảy máu. Flavonoid có tác dụng kháng khuẩn, chống viêm, giúp cầm máu hiệu quả. Tanin có tác dụng cầm máu, sát trùng.
Cốt toái bổ thường được dùng để chữa các chứng chảy máu do chấn thương, tai nạn, phẫu thuật,…
Cốt toái bổ có tác dụng bổ thận
Cốt toái bổ có chứa các thành phần hóa học như saponin triterpenoid, flavonoid, tanin. Các thành phần này có tác dụng bổ thận, giúp cải thiện chức năng thận, tăng cường sinh lực.
Saponin triterpenoid có tác dụng chống oxy hóa, giúp bảo vệ thận khỏi tác hại của các gốc tự do. Flavonoid có tác dụng chống viêm, giảm đau, giúp cải thiện chức năng thận. Tanin có tác dụng cầm máu, sát trùng, giúp giảm viêm nhiễm ở thận.
Cốt toái bổ thường được dùng để chữa các chứng thận hư, suy thận, đau lưng, mỏi gối,…
Cốt toái bổ có tác dụng giảm đau
Cốt toái bổ có chứa các thành phần hóa học như saponin triterpenoid, flavonoid, tanin, alkaloid. Các thành phần này có tác dụng chống viêm, giảm đau, giúp giảm đau nhanh chóng và hiệu quả.
Saponin triterpenoid có tác dụng chống viêm, giảm đau, giúp giảm đau do viêm khớp, đau lưng, đau đầu,… Flavonoid có tác dụng chống viêm, giảm đau, giúp giảm đau do chấn thương, tai nạn,… Tanin có tác dụng giảm đau, sát trùng, giúp giảm đau do viêm nhiễm,…
Cốt toái bổ thường được dùng để chữa các chứng đau nhức xương khớp, đau đầu, đau bụng,…
Xem thêm: Bệnh viện điều trị trĩ tốt nhất Hà Nội – TP Hồ Chí Minh?
Cách dùng cốt toái bổ
Cốt toái bổ có thể dùng ở dạng thân rễ khô hoặc cao khô.
Cách dùng cốt toái bổ dạng thân rễ khô
- Liều dùng: 10 – 20g/ngày.
- Cách dùng: Sắc uống.
Cách sắc cốt toái bổ dạng thân rễ khô:
- Rửa sạch thân rễ cốt toái bổ.
- Cắt thành từng lát mỏng.
- Cho vào nồi, đổ ngập nước.
- Đun sôi nhỏ lửa trong 30 phút, chắt lấy nước uống.
Cách dùng cốt toái bổ dạng cao khô
- Liều dùng: 4 – 8g/ngày.
- Cách dùng: Uống với nước ấm.
Cách sử dụng cốt toái bổ dạng cao khô:
- Hòa tan cao cốt toái bổ với nước ấm.
- Uống trực tiếp.
Xem thêm: Viêm xoang cấp tính
Một số bài thuốc chữa bệnh từ cốt toái bổ
Chữa gãy xương lâu lành
- Công dụng: Giúp xương nhanh lành, giảm đau nhức.
- Cách dùng: Sắc uống ngày 1 thang.
- Cách sắc: Rửa sạch các vị thuốc. Cho vào nồi, đổ ngập nước. Đun sôi nhỏ lửa trong 30 phút, chắt lấy nước uống.
Thành phần:
- Cốt toái bổ 15g
- Xuyên khung 10g
- Đương quy 10g
- Ba kích 10g
- Phòng phong 10g
- Quế chi 10g
- Bạch chỉ 10g
Cơ chế tác dụng:
- Cốt toái bổ có tác dụng làm mạnh gân xương, tăng cường tuần hoàn máu, giúp máu lưu thông tốt hơn đến vùng xương gãy, giúp xương nhanh lành.
- Xuyên khung có tác dụng hoạt huyết, giảm đau, giúp giảm đau nhức do gãy xương.
- Đương quy có tác dụng bổ huyết, hoạt huyết, giúp bổ máu cho vùng xương gãy, giúp xương nhanh lành.
- Ba kích có tác dụng bổ thận, tráng dương, giúp tăng cường sức khỏe, giúp xương nhanh lành.
- Phòng phong có tác dụng tán phong, chỉ thống, giúp giảm đau nhức do gãy xương.
- Quế chi có tác dụng tán hàn, chỉ thống, giúp giảm đau nhức do gãy xương.
- Bạch chỉ có tác dụng khu phong, tán hàn, chỉ thống, giúp giảm đau nhức do gãy xương.
Chữa suy nhược cơ thể
- Công dụng: Giúp bổ khí huyết, tăng cường sức khỏe, giảm mệt mỏi.
- Cách dùng: Sắc uống ngày 1 thang.
- Cách sắc: Rửa sạch các vị thuốc. Cho vào nồi, đổ ngập nước. Đun sôi nhỏ lửa trong 30 phút, chắt lấy nước uống.
Thành phần:
- Cốt toái bổ 15g
- Đảng sâm 15g
- Bạch truật 15g
- Đương quy 10g
- Hoàng kỳ 10g
- Cam thảo 5g
Cơ chế tác dụng:
- Cốt toái bổ có tác dụng bổ thận, bổ khí huyết, giúp tăng cường sức khỏe, giảm mệt mỏi.
- Đảng sâm có tác dụng bổ khí, ích huyết, giúp bổ khí huyết, tăng cường sức khỏe.
- Bạch truật có tác dụng kiện tỳ, táo thấp, giúp kiện tỳ, bổ khí, giảm mệt mỏi.
- Đương quy có tác dụng bổ huyết, hoạt huyết, giúp bổ máu, giảm mệt mỏi.
- Hoàng kỳ có tác dụng bổ khí, kiện tỳ, giúp bổ khí, tăng cường sức khỏe.
- Cam thảo có tác dụng bổ trung, ích khí, giúp bổ khí, giảm mệt mỏi.
Chữa đau lưng mỏi gối
- Công dụng: Giúp bổ thận, mạnh gân xương, giảm đau nhức.
- Cách dùng: Sắc uống ngày 1 thang.
- Cách sắc: Rửa sạch các vị thuốc. Cho vào nồi, đổ ngập nước. Đun sôi nhỏ lửa trong 30 phút, chắt lấy nước uống.
Thành phần:
- Cốt toái bổ 15g
- Tang ký sinh 15g
- Ngưu tất 15g
- Đỗ trọng 15g
- Ba kích 10g
- Đương quy 10g
Cơ chế tác dụng:
- Cốt toái bổ có tác dụng bổ thận, mạnh gân xương.
- Tang ký sinh có tác dụng bổ thận giúp giảm đau nhức xương khớp.
- Ngưu tất có tác dụng mạnh gân xương, giúp giảm đau nhức xương khớp.
- Đỗ trọng có tác dụng giúp giảm đau nhức xương.
- Ba kích có tác dụng bổ thận, tráng dương, giúp tăng cường sức khỏe, giúp giảm đau nhức xương khớp.
- Đương quy có tác dụng bổ huyết, hoạt huyết, giúp bổ máu cho vùng xương khớp, giúp giảm đau nhức xương khớp.
Trên đây là một số bài thuốc từ cốt toái bổ. Bạn nên tham khảo ý kiến bác sĩ trước khi sử dụng để được tư vấn cụ thể và đảm bảo an toàn.
Lưu ý khi sử dụng cốt toái bổ
Dưới đây là một số lưu ý khi sử dụng cốt toái bổ:
- Phụ nữ có thai và cho con bú không nên sử dụng cốt toái bổ.
- Người bị tiêu chảy, táo bón không nên sử dụng cốt toái bổ.
- Người bị dị ứng với các thành phần của cốt toái bổ không nên sử dụng.
- Không sử dụng cốt toái bổ quá liều quy định.
- Không sử dụng cốt toái bổ cùng với các loại thuốc khác mà không có sự chỉ định của bác sĩ.
Ngoài ra, bạn cũng nên tham khảo ý kiến bác sĩ trước khi sử dụng cốt toái bổ, đặc biệt là khi bạn đang mắc các bệnh lý khác.
Xem thêm: Thuốc Nam Mát Gan Giải Độc Tốt Nhất Ở Đâu Bán Nổi Tiếng Nhất?
Tác dụng phụ của cốt toái bổ
Cốt toái bổ là một vị thuốc quý trong Đông y, có nhiều công dụng tốt cho sức khỏe. Tuy nhiên, cũng giống như các loại thuốc khác, cốt toái bổ cũng có thể gây ra một số tác dụng phụ, bao gồm:
- Tiêu chảy, táo bón: Cốt toái bổ có thể gây ra tình trạng tiêu chảy hoặc táo bón, đặc biệt là ở những người có cơ địa nhạy cảm.
- Buồn nôn, nôn mửa: Cốt toái bổ có thể gây ra cảm giác buồn nôn, nôn mửa, đặc biệt là khi sử dụng với liều lượng cao.
- Mệt mỏi, chóng mặt: Cốt toái bổ có thể gây ra cảm giác mệt mỏi, chóng mặt, đặc biệt là ở những người sử dụng lâu dài.
- Chóng mặt, hoa mắt: Cốt toái bổ có thể gây ra cảm giác chóng mặt, hoa mắt, đặc biệt là ở những người có tiền sử bệnh tim mạch hoặc huyết áp thấp.
- Ngứa ngáy, phát ban: Cốt toái bổ có thể gây ra tình trạng ngứa ngáy, phát ban ở một số người.
Nếu gặp phải bất kỳ tác dụng phụ nào trong quá trình sử dụng cốt toái bổ, bạn nên ngừng sử dụng và tham khảo ý kiến bác sĩ.
Trẻ em có được sử dụng cốt toái bổ hay không?
Trẻ em không được sử dụng cốt toái bổ. Cốt toái bổ là một vị thuốc có tác dụng bổ thận, mạnh gân xương. Tuy nhiên, vị thuốc này có thể gây ra một số tác dụng phụ, đặc biệt là ở trẻ em.
Ngoài ra, cốt toái bổ có thể tương tác với một số loại thuốc mà trẻ đang sử dụng, gây ra các tác dụng phụ không mong muốn.
Do đó, trẻ em không được sử dụng cốt toái bổ. Nếu trẻ có các triệu chứng đau nhức xương khớp, cha mẹ nên đưa trẻ đến khám bác sĩ để được chẩn đoán và điều trị phù hợp.
Trong trường hợp trẻ bị gãy xương, cha mẹ nên cho trẻ đi bó bột theo chỉ định của bác sĩ. Cốt toái bổ chỉ được sử dụng cho trẻ em sau khi gãy xương đã lành và cần có sự chỉ định của bác sĩ.
Phụ nữ mang thai và cho con bú có được sử dụng cốt toái bổ không?
Theo các tài liệu y học cổ truyền, cốt toái bổ có tính ấm, vị ngọt, có tác dụng bổ thận, mạnh gân cốt, tiêu viêm, chỉ huyết. Cốt toái bổ thường được sử dụng trong các bài thuốc chữa các chứng bệnh như đau nhức xương khớp, bong gân, gãy xương, ứ máu,…
Tuy nhiên, phụ nữ mang thai không được sử dụng cốt toái bổ. Lý do là vì cốt toái bổ có tính ấm, có thể gây ra các tác dụng phụ như nóng trong, táo bón,… Ngoài ra, cốt toái bổ cũng có thể gây ra tình trạng ứ máu, ảnh hưởng đến sự phát triển của thai nhi.
Do đó, bà bầu không nên sử dụng cốt toái bổ. Nếu có nhu cầu sử dụng, bà bầu nên tham khảo ý kiến bác sĩ chuyên khoa.
Tóm lại: Cốt toái bổ, với những công dụng quý báu trong Đông y, có tiềm năng giúp cải thiện sức khỏe xương khớp, thận, và giảm đau.
Để hiểu rõ hơn về cách sử dụng cốt toái bổ và lợi ích của nó, bạn có thể tìm kiếm thông tin tại Thuốc Nam Triệu Hòa. Chúng tôi có đội ngũ chuyên gia sẵn sàng tư vấn và giải đáp mọi thắc mắc của bạn. Đừng ngần ngại hỏi và tìm hiểu để tận dụng tốt nhất những giá trị của loài cây quý này trong bảo vệ sức khỏe và hạnh phúc của bạn.
